2002-2003 KIŞ YARIYILI (26 Kasım 2002)
MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
MADEN YATAKLARI ARA SINAVI CEVAPLARI



1. Bolkarda (Ni de) yatakları aşa ıdaki hangi element veya elementler için ekonomik önem taşırlar ?
a. Au, Ag * , b. Pb, Zn , c. Fe * , d. Cu * .

2. Hidrotermal maden yataklarında sfalerit (=çinkoblend) mineralleri ekonomik olabilecek kadar hangi iz elementleri içerirler ?
a. Au, Pt * , b. Ag, Bi * , c. Cd, Ge , d. Sb, Hg * .

3. Çember yapılar (ring dyke veya cone sheet) hangi maden yatakları için karakteristiktir ?
a. Elmas * , b. Pegmatitik * , c. Pnömatolitik * , d. Karbonatitler .

4. Porfiri bakır yataklarının ayrışma zonlarından olan fillik zonda hangi karakteristik mineral bulunur ?
a. Serisit , b. Biyotit * , c. Kaolen * , d. Kuvars * .

5. Pirit mineralinin bileşimi (formülü) aşa ıdakilerden hangisidir ?
a. Fe2 S * , b. Fe S * , c. Fe2 S3 * , d. Fe S2 .

6. Basit pegmatitlerin yan kayacı aşa ıdakilerden hangisidir ?
a. Peridotit * , b. Granit * , c. Metamorfik kayaç , d. Kireçtaşı * .


7. Aşa ıdaki deyimleri birer cümle ile açıklayınız
Tenör : Cevher içindeki faydalı element, faydalı bileşim veya faydalı mineralin oranıdır. % (a ırlık) , bazen gr/ton veya gr/m3 olarak ifade edilir.
Etki alanı : Maden yata ından alınan bir örne in veya bir sondajın temsil etti i do ru parçası, alan veya hacim.
Senjenetik : (=Eş oluşumlu) Cevher kütlesi veya cevher mineralleri içinde bulundukları yankayaç ile aynı zamanda ve benzer koşullarda oluşmuştur.
Porfirik : İçinde di er minerallere göre daha iri mineraller içeren kayaçların doku özelli idir.
Fenitleşme : Karbonatitlerin oluşumu sırasında CO2 getirimi ile yankayaçlarda silisçe fakirleşme, alkali elementlerce zenginleşme olması


Aşa ıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz

8. Kireçtaşı (CaCo3) Û Hidrotermal ve pnömatolitik akışkanlar (SiO2, vb.) Û Granit arasında kimyasal alış veriş olayı için metasomatoz deyimi kullanılır. Bu olay sonucunda, kalsiyum silikatlı minerallerden oluşan kayaçlara skarn denir.

9. Belli tür maden yataklarının yo un olarak bulundu u geniş bölge için metallojenik provens deyimi kullanılır. Örnek olarak Akdeniz boksit provensi (veya Sıvas - Malatya demir provensi, Güneydo u Asya kalay provensi) verilebilir.

10. Plaka tektoni ine göre ;
Ofiyolit oluşumuna ba lı Cr, Ti, Ni, Pt yatakları okyanus ortası sırtlarda
Lowell Guilbert modelindeki porfiri Cu yatakları aktif kıta kenarı
ortamında oluşurlar.

11. Ola an bir ana magmanın majör elementleri 8 tanedir ve bunlar yaklaşık çokluk sırasına göre şunlardır : 0, Si, Al, Fe, Mg, Ca, Na, K

12. Magmanın sıvı (likit) diferansiyasyonu ile silikatlı sıvıdan ayrılan sülfürlü bileşikler tarafından oluşturulan ortomagmatik yataklara örnek olarak Ni, Cu (Au, Pt) cevherleşmeleri verilebilir.

13. Hidrotermal yataklardan çok düşük ısılı (< 100 oC) ve granitik kayaçlara (ısı kayna ına) uzak olanlar için teletermal deyimi kullanılır.

14. Porfiri molibden yatakları monzonitik granit ve siyenit türü kayaçlara ba lı olarak bulunurlar.

15. Diskordan maden yata ı kütlelerinin şekillerini maddeler halinde yazınız.
1. Damarlar
2. Stokverk
3. Baca ve pipolar
4. Saçınımlar
şiliyren
5. Yı ın veya stoklar
Podiform

16. Maden yataklarının hangi özellikleri incelenir ? Maddeler (en az halinde yazınız.
· Jeolojik özellikleri belirlenir
o Yan kayaç özellikleri (stratigrafik, petrografik, yapısal, vb.)
o Cevher kütlesinin jeolojik özellikleri
o Jeolojik ortam
o Yaş, yankayaç ile kronolojik ilişki
· Ayrışmalar
· Cevher kütlesinin konumu (derinli i, do rultusu, vb.)
· Cevher kütlesinin şekli
· Ceher kütlesinin boyutları
· Mineralojik özellikleri (parajenez, süksesyon)
· Kimyasal özellikler
· Metasomatoz
· Fiziksel özellikler (minerallerin sertlik, boyut, doku, vb. özellikleri)
· Radyoaktivite özellikleri
· Zonlanma
· Cevherleşmenin kökeni (oluşum özellikleri)
· Oluşum ısısı
· Oluşumu etkileyen di er faktörler (pH, Eh, basınç, vb.)
· Tenör ve tenör da ılımı
· Rezerv
· Ekonomik özellikler

17. Pnömatolitik yatakların aşa ıdaki özelliklerini yazınız.
Yankayaçları : İki mikalı (biyotit, müskovit) granit veya bunların dokana ındaki di er kayaçlar
Yataklanma şekli : İnce damar, stokverk, saçınım
Yataklanma yeri : Granitlerin apeksleri (Flöze damarlar)

18. Aşa ıdaki yatak örneklerinin türlerini (jeolojik olaylara ba lı sınıflama) ve hangi element veya mineraller bakımından önem taşıdıklarını yazınız
Bushweld (Güney Afrika) : Ortomagmatik (Stratiform tip) Cr, Pt
Gördes (Manisa) : Pegmatitik (Basit pegmatit) Müskovit, feldispat
Karakuz (Malatya) : Pnömatolitik Fe
Divri i (Sıvas) : Pirometasomatik Fe
Meram (Konya) : Hidrotermal (Ofiyolit içinde) Manyezit
Bingham (ABD) : Hidrotermal (Porfiri Cu) Cu

19. Pirometasomatik yataklar için kullanılan di er deyimleri yazınız.
a. Kontak Pnömatojen Yataklar
b. Kontak Metasomatik Yataklar
c. Skarn Yatakları

20. Porfiri bakır yataklarında cevher minerallerinin zonlu da ılımını bir düşey kesitte (şekil yardımıyla) gösteriniz.