Türkçenin Bilinen İlk Aşk Şiiri

Uygur dönemine ait mani dininin etkisindeki edebiyatta “nazım, manzume, şiir” için Hintçe’den geçen "şlok" ve Türkçe "takşut" kelimeleri kullanılmıştır. "Küg" kelimesi de şiir ve nazım için kullanılmıştır.
Manici şiirin nazım birimi genellikle dörtlüktür. Mısra başı kafiyesinden başka ahenk unsurları da vardır. Hece sayısı bakımından belli bir düzen yoktur.

Manici çevreden kalma sekiz şiir bilinmektedir. Bunlardan ikisinin şairi Aprın Çor Tigin’dir. Aprın Çor Tigin, Türk edebiyatı tarihi açısından çok önemli bir isimdir; çünkü o, adı bilinen ilk Türk şairidir. Bir başka ifadeyle şairi belli olan ilk şiirler ona aittir.Turfan kazılarında bulunan şiirleri ilk kez A. von Le Coq tarafından 1919’da yayımlanmıştır. Elimize geçen iki şiirinden ilki, üç dörtlükten oluşan ve ilâhî tarzında yazılmış bir övgü olup ilk dörtlüğü zedelenmiştir. Aprın Çor Tigin’in ikinci şiiri, aşk konusunda yazılmış din dışı bir şiirdir. Yedi dörtlükten oluşan bu şiirin ilk dörtlüğü kayıptır.“Sevgili” adı verilebilecek olan bu şiir, Uygur edebiyatının, dolayısıyla Türk şiirinin ilk ve en eski lirik şiir örneği sayılır:


Kasınçıgımın öyü kadgurar men * * * * * * Sevgilimi düşünüp hasret çekiyorum

Kadgurdukça * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Hasret çektikçe,

Kaşı körtlem * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Kaşı güzelim!

Kavışıksayur men * * * * * * * * * * * * * * * *Kavuşmak istiyorum.



Öz amrakımın öyür men * * * * * * * * * * * * * * * * *Sevgilimi düşünüyorum;

Öyü evirür men ödü…/çün * * * * * * * * * * * * * * * *Düşünüp taşınıyorum…

Öz amrakının öpügseyür men * * * * * * * * * * * * *Sevgilimi öpmek istiyorum.

Brayın tiser * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *Gideyim desem,

Baç amrakın * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *Güzel sevgilim,

Baru yime umaz men * * * * * * * * * * * * * * * * * * Gidemem de…

Bagırsakım * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *Canım



Kireyin tiser * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Gireyim desem,

Kiçigkiyem * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Küçüğüm,

Kirü yime umaz men * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Giremem de…

Kin yıpar yıdlıgım * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *Mis, amber kokulum.



Küçlüg priştiler * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *Güçlü melekler

Küç birzün * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *Güç versin.

Közi karam birle * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Gözü karam ile

Külüşüpen külüşügin oluralım * * * * * * * * * * *Gülerek, gülüşerek oturalım.



Yaruk tenriler * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Nurlu Tanrılar

Yarlıkazun * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Bağışlasın,

Yavaşım birle * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yavaşım ile

Yakışıpan adrımalım * * * * * * * * * * * * * * * * * Yakışıp ayrılmayalım


(Arat 1988:459)


NOT: Yukaridaki siirde KIRMIZI olan bölümler bugünkü Türkce ile yazilmis halidir.