Hiperaktivite sendromu: Dikkat Azlığı

Çocuklarda hiperaktivite sendromu
Hiperaktivite sendromu nedir?
�Attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD)� birçok çocuk ve erişkinde görülen bir davranış biçiminin ismidir. Bu sendromda kişide dikkat azlığı ve aşırı aktivite vardır ve bu genellikle hastanın yaşına kıyasla daha ağır ve sıktır. Böyle çocukların çoğu hem dikkatsiz, hem de hiperaktiftir. Yaklaşık 20 çocuktan 1�ini etkileyen ve erkeklerde kızlara göre daha sık görülen bir sorundur.
Hiperaktif çocuk aşağıdaki belirtilerden 6 veya daha fazlasına sahiptir.
v Direktifleri izlemekte güçlük çekme
v Okul veya evde iş veya oyun aktivitelerine dikkatini toplamakta güçlük çekme
v Okul ve evdeki aktiviteler için gerekli nesneleri kaybetme
v Dinlemiyor gibi görünme
v Ayrıntılara dikkat etmeme
v Dağınık görünme
v Önceden planlama gerektiren görevlerde güçlük çekme
v Unutkanlık
v Kolayca dikkatinin dağılması
Hiperaktif çocuk aşağıdaki semptomların en az 6�sına sahiptir:
v Yerinde duramama
v Uygunsuz şekilde koşma veya tırmanma
v Sessizce oynayamama
v Patlayıcı tarzda cevap verme
v Koltukta (sandalyede) kalamama
v Fazla konuşma
v Her zaman fırlamaya hazır olma
v Sırasını bekleyememe
v İnsanların sözünü kesme
Hiperaktivite sendromunun nedeni nedir?
Eskiden, hiperaktivite sendromunun bir çeşit beyin hasarına bağlı olduğu düşünülüyordu. Şimdi ise, bu çocukların beyin yapılarının normal olduğu, fakat beyin kimyasının normal olmadığı bilinmektedir. Bu durum genetik bir sorun olabilir. Hiperaktif çocuklar beynin kritik bölgelerinde, düşünceyi organize eden bazı kimyasal maddeleri yeterince yapamamaktadırlar. Bu maddelerin yetersiz olması halinde ise beynin organizasyon merkezleri düzenli çalışmamaktadır. Bu durum hiperaktif çocuklarda görülen belirtilere neden olmaktadır.
Hiperaktivite sendromu �kötü anne-baba� olmaya bağlı değildir, fakat ev hayatının ve okul çevresinin düzensiz olması belirtilerin kötüleşmesine neden olabilir. Hiperaktivite sendromu fazla veya eksik şeker tüketilmesine ya da diyet tadlandırıcı kullanımına da bağlı değildir. Besinlere eklenen katkı maddeleri, boyalar, besin allerjisi ya da diğer allerjiler veya vitamin eksikliği ile de ilişkili değildir. Fazla televizyon seyretme, floresan ışıklar ve video oyunlarıyla da bağlantısı yoktur.
Hiperaktif çocuğuma nasıl yardımcı olabilirim?
Ebeveynler, okul çalışanları ve doktorlardan oluşan bir ekibin birlikta çalışması çocuğunuza yardım etmenin en güzel yoludur. Birçok çocuk ilaç tedavisinden fayda görür ve bazı çocuklar için de psikolojik danışma gereklidir. Nasıl bir yaklaşım yapılması gerektiğini doktorunuzla tartışınız.
Çocuğuma evde nasıl yardımcı olabilirim?
Hiperaktif bir çocuğun ebeveyni olmak kolay değildir. Bu çocuklar bazı direktiflerinizi anlamakta güçlük çekebilirler. Hiperaktif çocuklar genellikle sürekli hareket halindedir. Bu durum erişkinler için çok zordur. Çocuğunuza yardımvı olabilmek için ev hayatınızı biraz değiştirmeniz gerekebilir. Aşağıda bazı ipuçları verilmiştir:
· Evdeki programınızı organize ediniz. Uyanma, yemek yeme, oyun oynama, ev aaaaini yapma, televizyon seyretme veya video oyunları oynama ve yatma saatlerini belirleyiniz. Bu programı bir tahtaya veya kağıda yazarak çocuğunuzun her zaman görebileceği bir yere asınız. Eğer çocuğunuz henüz okuyamıyorsa, her günün aktivitelerini resimler ya da şekillerle gösteriniz. Rutindeki değişiklikleri önceden açıklayınız. Çocuğunuzun değişiklikleri anladığından emin olunuz.
· Evde uyulması gerekli kurallar koyunuz. Kuralları basit, açık ve kısa tutunuz. Kurallar anlaşılır şekilde izah edilmelidir. Kurallara uyulduğu zaman veya uyulmadığı zaman neler olacağı açıklanmalıdır. Kuralları ve uyulmadığı zaman doğacak sonuçları yazınız. Bu listeyi program listesinin yanına asınız. Kurallara uymamanın cezası doğru, çabuk ve tutarlı olarak verilmelidir.
· Olumlu olunuz. Çocuğunuza neyi istemediğinizden ziyade neyi istediğinizi anlatınız. Çocuğunuzu yaptığı olumlu şeyler için ödüllendiriniz- elbiselerini giyme veya kapıları sessizce kapatma gibi küçük şeyler için bile. Hiperaktif çocuklar zamanlarının önemli bir bölümünü yanlışlarını dinlemekle geçirirler. Doğruları için de ödüllendirilmelidirler.
· Direktiflerinizin anlaşıldığından emin olunuz. Önce, çocuğunuzun dikkatini toplayınız. Doğrudan onun gözlerine bakınız. Sonra, açık ve sakin bir sesle ondan tam olarak ne istediğinizi anlatınız. Çocuğunuzun direktiflerinizi tekrarlamasını isteyiniz. Direktifleri basit ve kısa tutunuz. Zor görevler için her seferinde sadece 1 veya 2 direktif veriniz. Çocuğunuz her görevi tamamladığında onu kutlayınız.
· İstikrarlı olunuz. Sadece yapabileceğiniz şeyleri vadediniz. Yapacağınızı söylediğiniz şeyleri yapınız. İsteklerinizi ve talimatlarınızı birçok kez söylemeniz işe yaramaz. Çocuğunuz kuralları bozarsa, bir kez ve sakin bir üslupla uyarınız. Uyarı işe yaramazsa, söz verdiğiniz cezayı uygulayınız.
· Çocugunuzu bir kişinin sürekli izlemesini sağlayınız. Dürtüleriyle hareket ettikleri için, hiperaktif çocuklar normalden daha fazla gözlem gerektirirler. Çocuğunuzun bütün gün erişkinler tarafından izlenmesini sağlayınız.
· Çocugunuzu arkadaş çevresinde izleyiniz. Hiperaktif çocukların sosyal yetenekleri ve kuralları öğrenmesi zordur. Çocuğunuzun kendi dil ve fiziksel becerilerine uygun arkadaş edinmesine dikkat ediniz. Başlangıçta sadece 1 veya 2 oyun arkadaşı çağırınız. Oyun sırasında onları izleyiniz. Güzel davranışları ödüllendiriniz. En önemlisi, oyun sırasında itip kakma ve bağırmaya izin vermeyiniz.
· Okul aktivitelerine yardımcı olunuz. Hiperaktif çocuklar için sabah okula gitmek zor olabilir. Okul hazırlığını akşamdan tamamlayınız- okul elbiselerini ve kitap çantasını hazırlayınız. Çocuğunuzun giyinmesi ve güzel bir kahvaltı yapması için yeterli zaman bırakınız.
· Ev aaaai için sürekli bir program yapınız. Ev aaaaininin yapılacağı bir yer seçiniz. Bu yer, diğer insanlar, televizyon ve video oyunları gibi dikkati dağıtan faktörlerden uzak olmalıdır. Ev aaaai süresini kısa bölümlere ayırınız ve zaman zaman ara veriniz. Örneğin, çocuğunuza okuldan sonra bir ara öğün veriniz ve birkaç dakika oynamasına izin veriniz. Sonra ev aaaai zamanını başlatınız. Sık sık kısa eğlence araları veriniz. Çocuğunuzu mümkün olduğu kadar teşvik ediniz, ancak aaaaini kendisinin yapmasını sağlayınız.
· Notları değil, çalışmayı özendiriniz. Çocuğunuzu sadece iyi notlar için değil, ev aaaaini bitirmeye çalıştığı için ödüllendiriniz. İyi notlar aldığı için ayrıca ödül verebilirsiniz.
· Çocuğunuzun öğretmenleri ile görüşünüz. Çocuğunuzun okul başarısını (derste, oyunda, yemekte) öğreniniz. Öğretmeninden günlük veya haftalık gelişmeleri sorunuz. Bu gelişmeler iyi veya kötü yönde olabilir. Öğretmenin ders planlarını önceden öğrenerek evde çocuğunuzla çalışınız.
Çocuğumun hiperaktivitesi zamanla düzelecek mi?
Eskiden bu sorunun zamanla düzeleceğini sanıyorduk. Artık, hastaların çoğunda bunun doğru olmadığını biliyoruz. Hiperaktif çocuklar, büyüdükçe daha iyiye giderler. Birçoğu sorunlarına adapte olmayı öğrenirler. Hiperaktivite, genellikle geç ergenlik döneminde sona erer. Fakat hastaların yaklaşık yarısının dikkatlerinin çabuk dağılması, geniş duygusal dalgalanmalar, öfke nöbetleri ve görevlerini tamamlayamama gibi sorunları devam eder. Öğretmenleri ve doktorları ile birlikte çalışan şefkatli ebeveynleri olan hastaların iyileşme şansı daha yüksektir.