Murarrem Erkânı: Muharrem’in 1. gününden itibaren on iki gün oruç tutulur ve her günün sonunda cem evlerinde bir araya gelinir, oruç açıldıktan sonra Kerbelâ ile ilgili kitaplar okunur, sohbetler yapılır, mersiyeler söylenir. On üçüncü günü kurban kesilerek, Muharrem erkânı yapılır. Bunun gerekçesi de şöyledir:
Kevser Suresinde Hz. Peygamber’imizin soyunun kevserden, yani Hz. Fatıma ile Hz. Ali’den geleceği müjdesi veriliyor. Bundan dolayı da Hz. Peygamber’e, “şükret, ibadet et ve kurban kes” deniyor. Biliyoruz ki Kerbelâ’da sadece Zeynel Abidin sağ kaldı ve Ehl-i Beyt soyunun günümüze kadar gelmesini sağladı.
İşte Muharrem orucu sonunda kesilen kurban, Zeynel Abidin’in sağ kalıp Ehl-i Beyt soyunun günümüze dek devam ettiği için kesilen şükranlık kurbanıdır. Muharemin on üçüncü günü bir araya gelinir, o gece tutulan oruçların, kesilen kurbanların kabulü için Allah’a dua ve niyazda bulunulur.
Muharrem Orucunun Aslı nedir?
Muharrem Orucu: Kur’an’da; “Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz” deniyor.(Bakara, 183)
Yine Kur’an’da: “Şu sayılı günlerde olmak üzere oruç size farz kılındı. Sizden her kim hasta yahut yolcu olursa, tutamadığı günler kadar diğer günlerde tutar” deniyor. (Bakara, 184)
Görüldüğü gibi Bakara Suresi183. Ayette: Sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi demekle; Hazret-i Muhammed öncesi peygamberleri ve onların ümmetlerini kast ediyor. Yine Bakara Suresi, 184. ayette de sayılı günlerden bahsediyor. Sayılı günler, muharrem ayı içersindeki oruç tutulması gereken günlerdir, yani muharremin birinden itibaren 12 gündür. İsteyenler, muharremin birinden önce Müslim Akiyl ve iki oğlu için üç gün oruç tutarlar. Bu üç günlük oruca, “masumlar” deniyor.
Şu Kur’an ayetinde ise: “Sizden önce gönderdiğimiz resullerimize uygulanan Yasa da buydu. Sen bizim yol ve yasamızda değişme bulamazsın” deniyor. (İsra Suresi, 77)
Bakara Suresi, 183. ayette, Sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi dediği orucu, muhtemelen şu peygamberler tutmuştur.
1. Adem Peygamber, 10 Muharrem günü eşi Havva ile buluştuğu zaman, yüce Allah’a bir gün şükranlık orucu tutmuştur.
2. Nuh Aleyhisselam, 10 Muharrem günü tufandan kurtulunca, şükranlık orucu tutmuştur. Ayrıca o gün gemide kalan erzakları bir araya getirerek aşure pişirmiştir. Aşr, on demektir, aşur veya aşura, Muharrem’in onuncu günü pişirilen buğday tatlısıdır.
3. Hz. İbrahim Peygamber, Nemrut’un attığı ateşten kurtulunca, Allah’a şükretmek için oruç tutmuştur.
4. İshak veya İsmail Peygamber, kurban olmaktan kurtulunca, şükranlık için oruç tutmuştur.
5. Yakup Peygamber, oğlu Yusuf’a kavuştuğu zaman şükranlık için oruç tutmuştur.
6. Eyüp Peygamber, ağır dertlerinden kurtulunca şükranlık için oruç tutmuştur.
7. Yunus Peygamber, balığın karnından kurtulunca şükranlık için oruç tutmuştur.
8. Musa Peygamber, Firavun’un gazabından kaçarken, Kızıl Denizin, mucizevi bir şekilde kendisine yol vermesinin şükranlığı için oruç tutmuştur.
9. İsa Peygamber, şükranlık için oruç tutmuştur
10. Allah’ın Resulü, Hz. Muhammed Mustafa da Emevilerin zulmünden kurtulmak için 622 yılında Mekke’den Medine’ye hicret etti. Medine’ye sağ salim dönmesinin şükranlığı olarak on gün oruç tuttu. İşte, isimlerini saydığımız bu peygamberler, kendileri için kurtuluş, kavuşma ve müjde günü sayılan bu günlerde, bir gün kendileri için oruç tuttular.
Aynı zamanda bu peygamberlerin ümmetleri de bu oruçları tutmuşlardır. Bu peygamberler için kurtuluş veya müjde günü sayılan on muharrem günü, Hz. Peygamber’in torunu Hz. İmam Hüseyin ve yakınları için felâket ve musibet günü olmuştur.
Bundan dolayıdır ki, Alevi-Bektaşi inancına mensup kimseler de peygamberlerin uyguladıkları bu on günlük oruca, İmam Hüseyin ve yakınları için iki gün ilave ederek, 12 gün oruç tutarlar. Bakara Suresi, 184. Ayete göre de tutamadıkları günler için bir başka gün oruç tutarak, oruçlarını tamamlarlar. Görüldüğü gibi muharrem orucu tamamen Kur’an’a dayanır. Bu oruç, aslında tüm Müslüman âlemi için farz kılınmıştır.
Muharrem Orucu Kaç gündür Ve Nasıl Tutulmalıdır?
a) Muharrem orucu olarak, on gün peygamberlerin tuttuğu oruç tutulur ve buna iki gün de Kerbelâ şehitleri için ilave edilir. İsteyenler, Müslim ve oğulları için de üç gün oruç tutmaktadır.
b) Aslında bu oruç bir nevi yastır. Muharrem ayı, Mah-ı Muharrem ayıdır ve Muharrem ayı, yüreği Ehl-i Beyt sevgisiyle yanan her Müslüman için bir matem günüdür. Bu günlerde içi Ehl-i Beyt sevgisiyle dolu olan her Müslüman’ın, mahzun olduğu ve matemlerinin tazelendiği günlerdir. Çünkü, bugünler: Hazret-i Muhammed’in öperek, severek, koklayarak omuzunda gezdirdiği, sevgili torunu, Hazret-i İmam Hüseyin’in “Kerbelâ” denilen yerde, iktidar hırsıyla içi kararmış olan Muaviye’nin oğlu Yezid tarafından aile efradı ve yakın dostlarıyla birlikte şehit edildiği günlerdir.
c) Oruç, Rumeli’de ve genellikle Bektaşiler arasında kaç gün dayanabilecek ise o günler için niyet edilir. Oruçlu olan kimse, oruçlu olduğu günlerde çok hafif yemek yer, ancak kesinlikle su içmez, susuzluğunu sadece sıvı yiyeceklerle gidermeye çalışır. Hatta bazı kimseler, sıvı yiyeceklerden dahi uzak durmaya çalışırlar.
Anadolu Alevileri arasında ise yukarıda söylediğim gibi, on iki gün tutulur. Oruca niyet edilir, gün içerisinde hiçbir şey yenmez, su ve sıvı içecekler içilmez. Gün battıktan sonra çok hafif bir şeyler yenir ve koyu çay içilir. Bazı yörelerde gece saat 12’den önce çok hafif bir şeyler yiyip tekrar niyet edilir. Bazı yörelerde ise sabah şafaktan önce kalkıp çok hafif bir şeyler yenir ve tekrar niyet edilir. Oruca niyet edilirken, büyük küçük tüm aile fertleri beraber olmalıdır, böylece çocuklarımızın da tutulan bu oruç hakkında bilgilendirilmsi sağlanmış olur.
Ancak, bazı kimseler, sabaha yakın kalkıp bir şeyler yiyip, niyet ettiklerini söylüyorlar. Bunlar daha çok rahatsız ve belirli saatlerde ilaç kullanma zorunluluğu olan kimselerdir.
ç) Muharrem orucu, aynı zamanda matemdir, yastır. Bu günlerde, Tahtacılar dahi ağaç kesmezler, kesici aletler kullanılmaz, kurban kesilmez, kan atıtılmaz, et yenmez, mümkün olduğunca sebze yemekleri tercih edilir. Düğün-dernek yapılmaz, aynaya bakılmaz, tıraş olunmaz, banyo yapılmaz, çamaşır yıkanmaz, herhangi bir tartışmaya girmemeye çok özen gösterilir.
Ancak, bunlara rağmen bazı konuları da göz ardı edemeyiz. Çünkü çoğumuz büyük şehirlerde yaşıyoruz, her birimiz bir kurumda çalışıyoruz. Toplum kurallarına da uymamız gerekiyor, işimiz icabı temiz olmamız gerekiyor. Bu durumda olan kimselerin, yıkanması, tıraş olması ve temiz giyinmesi gerekiyor. Bunlar günümüzün gereğidir, zaman bize uymaz, biz kendimizi zamana uyduracağız.
Oruç Nedir ve Oruç Deyince Neyi Anlıyoruz?
Oruç, sadece aç kalmak değildir. Oruç, tüm bedenin oruçlu olma halidir. Oruçlu olan kimse, eliyle, diliyle, beliyle kısacası, tüm azaları ile oruçlu olmalıdır. Oruç aynı zamanda nefsin islah edilmesi için yapılan bir ibadettir. Oruç, Allah rızası için tutulmalıdır. Oruç deyince hemen aklımıza hiçbir şey yememek ve aç durmak gelir. Aslında oruç bu değildir, oruç tüm azaların orucudur. Yani beden orucudur, bunu şöyle sıralayabilirız:
Elin orucu; oruçlu olan bir kimse, hiçbir vesile harama el uzatmamalıdır.
Dilin orucu; oruçlu olan kimse hiçbir vesile yalan, küfür, dedikodu ve gıybette bulunmamalıdır.
Belin orucu; oruçlu olan bir kimse, zinadan ve şehvetten uzak durmalıdır.
Gözün orucu; oruçlu olan bir kimse, hiçbir şeye kötü gözle bakmamalıdır. Gafletten uzak durulmalıdır.
Kulağın orucu; oruçlu olan bir kimse, tüm kötü fiillere kulağını kapamalı, yasaklanmış olan şeyleri duymamalıdır.
Nefsin orucu; oruçlu olan kimse, tüm nefsani duygulardan uzak durmalıdır, şehvetten kendisini korumalıdır.
Kalbin orucu; oruçlu olan kimse, her an Allah’la beraber olduğunu bilmeli, hiçbir vesile Allah’tan uzak olmamalıdır, her an için tefekkürden uzak kalmamalı ve vermiş olduğu nimetlerden ötürü, Allah’a şükretmelidir.
İradenin orucu; Cenab-ı Allah, ahseni takvim üzere, yani en mükemmel olarak yarattığı insana, diğer varlıklardan fazla olarak “irade sıfatı” vermiştir. Oruç tutabilen bir kimse, iradesine hakim kimsedir. Nefsimiz bizden pek çok şey isteyebilir. Eğer biz, nefsimizin her istediğini ona verecek olursak, onun tutsağı oluruz. O vakit irademiz elimizden gitmiş, onun tutsağı sayılırız. Ama, acıktığı zaman yemek, susadığı zaman su vermezsek, herhangi bir kötülüğe sebep olabilecek fiili yerine getirmezsek, o vakit biz irade sahibi sayılırız ki, bu da bizi kemalata ulaştırır.
Ruhun orucu; Cenab-ı Allah’ın kendi öz cevherinden ve tertemiz olarak bize verdiği ruhumuzu, manevi duygularla beslemeliyiz. Nasıl ki, müzik ruhun gıdasıysa, buna benzer tüm ibadet ve taatlerimiz de ruhun gıdasıdır. Buraya kadar saydıklarımızı gereği gibi uygulayabilirsek, bu hareketlerimizin tümü, ruhun gıdasıdır.
Aslında oruç, sadece, Muharrem ve Hızır veya diğer sayılı günlerde tutulan oruç olmamalıdır. İnsan kendini bildikten itibaren tüm hayatı boyunca oruçlu olmalıdır. Örneğin bir kimse, ikrar verip musahip olur, muntazam Hakk, Muhammed, Ali yoluna devam ederse, her sene görgüden geçip üzerinde kul hakkı bulundurmazsa, hayat boyu oruçlu sayılır. O Allah’tan, Allah’ta o kulundan razı olur.
Kerbela Olayı Her Yıl On Gün Öne Geliyor Neden?
Bunu şöyle açıklayabiliriz: Eski Kameri aylar: Muharrem, Sefer, Rebiyülevvel, Rebiyülahir, Cemaziyelevvel, Cemaziyelahir, Recep, Şaban, Ramazan, Şevval, Zilkade ve Zilhicce. Bu on iki ayın toplam gün sayısı, 355’tir. Oysa Kİ, güneşin ilkbahar ılım noktasından iki geçişi arasındaki zaman birimi olan gerçek yıl 365 gün, 5 saat, 48 dakika, 46 saniyedir.
Demek ki miladi takvim ile kameri takvim arasındaki fark, 10 gündür. Dolayısıyla Arabi aylar ve Muharrem ayı her yıl 10 günlük bir kaymayla, yaklaşık 36 yılda bir dönüşünü tamamlar ve aynı yere gelir.
Cumhuriyete kadar ülkemizde kullanılan takvim, Arabi (Kameri) takvimdir. Bütün dünya gerçek yıla en yakın takvim sayılan “Gregoriyen” takvimine geçmiştir. Bu takvime göre her 3 yıldan sonra gelen Şubat ayını, 28 yerine 29 gün kabul ederek, gerçek yıldaki 5 saat 48 dakika, 46 saniyelik küsuratı tamamlamaya çalışılır.
Bunu böyle belirttikten sonra Kur’an’da Haram aylarla ilgili ayeti inceleyelim: Sana haram ayı, yani onda savaşmayı sorarlar. De ki: O ayda savaşmak büyük günahtır. İnsanları Allah yolundan çevirmek, Allah’ı inkâr etmek, Mescid-i Haram’ın ziyaretine mani olmak ve halkını oradan çıkarmak ise Allah katında daha büyük bir günahtır.
Arap Yarımadası’nın her yerinde özellikle Hicaz’da çok eskiden beri yılın dört ayı haram (yasak) sayılır ve bu aylarda savaş yapılmaz, kan dökülmezdi. Bu aylar, yılın son iki ayı ile gelecek yılın ilk ayıdır, yani Zilkade, Zilhicce ve Muharrem aylarıdır. Ve bir de yılın yedinci ayı olan Recep ayıdır. Recep ayı ortada ve tek ay sayıldığından buna, Recep’ül-feda, yani yalnız recep denirdi. Bu aylarda oymaklar arasında savaşlara ve çatışmalara son verilir, halk her yerden Kâbe’yi ziyaret için Mekke’ye gelir ve panayırlarda alışveriş ederlerdi. Ayrıca bugünlerde aralarındaki anlaşmazlıkları, hakem kurulu katında uzlaşmaya çalışırlardı. Yukarıda verdiğim Kur’an ayetinden de anlaşılacağı gibi, bu aylara saygı dışı davranışlar en büyük günah sayılırdı.
Hz. Muhammed döneminde de Araplar, istedikleri zaman savaşabilmek ve avlanabilmek için bir yıl “muharrem” ayını haram saymışlar, bir yıl da muharremden sonra gelen “sefer” ayını haram
saymaya başlamışlardı. Bu hileye başvuran Araplar, böylece savaş yapılması yasak olan bu ayı, başka bir ay sayarak savaşa giriyorlardı. İşte bu kasıtlı ve hileli yöntem, Hicretin 8. yılında şu ayetle kaldırıldı.
“Haram ayları ertelemek, sadece kâfirlikte ileri gitmektir. Çünkü onunla, kâfir olanlar saptırılır. Allah’ın haram kıldığının sayısını bozmak ve O’nun haram kıldığını helal kılmak için “haram ayını”, bir yıl helal sayarlar, bir yıl da haram sayarlar. Böylece onların kötü işleri kendilerine güzel gösterilmiştir. Allah. Kâfirler topluluğunu hidayete erdirmez” denilmektedir.
Bu durum böyle bilinirken, şimdi birileri kalkıp, muharrem ayı içerisinde olan bir olayı, mart ayı içerisinde ve sabit bir günde uygulamaya koymağa çalışıyor. Nitekim Hz. Muhammed ve Hz. Ali devrinde de Muharrem ayı, yıl içinde dönmüştür. Kerbelâ olayından sonra İmam Zeynel Abidin ve ondan sonra gelen imamlar ve onun soyundan gelen Hacı Bektaş Veli döneminde de Muharrem ayı yıl içinde dönmüştür.
