Konu: Sünneti yaşayalım

MİSAFİRİN, YEMEĞİ BİTİRİNCE YEMEK SAHİBİNE EDECEĞİ DUA:




"Allah'ım! Bunlara, rızık olarak verdiğin şeylerde bereket ihsan et. Bunların günahlarını bağışla ve kendilerine merhamet et."

(Müslim, Tirmizî, Ebû Dâvud, Nesâî, Ahmed b. Hanbel)

İFTARDA (ORUÇ AÇINCA) OKUNACAK DUA:


İbn Ömer'den rivâyete göre; Rasûlullah orucunu açtığı zaman şöyle derdi:



"Susuzluk gitti, damarlar ıslandı ve ecir de sabit oldu inşâallah." (Ebû Dâvud)

Oruçlu yemeğe Besmele ile başlar ve yemeğini akşam namazından önce acele etmeden yer ve yukarıdaki duayı okur.

ORUÇLUNUN, YANINDA İFTAR ETTİĞİ EV SAHİBİNE DUASI:

Abdullah b. Zübeyr şöyle dedi: Rasûlullah, Sa’d b. Muaz’ın yanında iftar etti.

Sonra şöyle dua etti:



"Yanınızda oruçlular iftar etsin, yemeğinizi salih insanlar yesin ve melekler size dua etsin."
(İbn Mâce)

Eğer oruçlu kimse, başkalarının evinde iftar ederse, bu şekilde ev sahibi için dua eder.

AKSIRMA (HAPŞIRMA) ÂDÂBI:

Ebû Hüreyre'den rivâyet edildiğine göre, Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

"Sizden biriniz aksırdığı zaman, اَلْحَمْدُ لِلَّهِ (Elhamdülillah) "Allah'a hamd olsun" desin.

Kardeşi ona يَرْحَمُكَ اللَّهُ (Yerhamükellâh) 'Allah sana merhamet etsin' desin.
Kardeşi ona (Yerhamukellâh) deyince, aksıran şöyle desin:

يَهْدِيكُمُ اللَّهُ وَيُصْلِحُ باَلَكُمْ

(Yehdîkümullahu ve Yuslihu Bâleküm)
"Allah size hidâyet etsin ve hâlinizi düzeltsin."
(Buhâri, Kitâbu'l Edeb, Ebû Dâvud. Nesâî)

AKSIRMA ÂDÂBINI KISACA AÇIKLAYALIM:

Aksıranın Allah'a hamd etmesi, bunu işitenin ona Allah'tan rahmet dileyerek icâbet etmesi Sünnettir. Sonra aksıran kimsenin kardeşine Sünnete uygun şekilde karşılık vermesi gerekir. Hadislerde vârid olan dualara ziyâde etmek câiz değildir.

Sünnet yoluyla bize gelmiş bir duaya ziyâde etmek yada onu terk edip onun yerine başka şeyler söylemek bid'attır.

Günümüzde pek çok insan maalesef ki, Peygamberimizin öğrettiği ve uyguladığı aksırma âdâbını bilmemektedir.

Aksıranı duyan kimse ona; "çok yaşa!", "çok sev!" gibi Sünnette yeri olmayan sözler söylemektedir.
Aksıran da, bu kişiye; "sen de gör" ve "sen de sev" diye karşılık vermektedir. Bu davranış şekli bid'attır!

Rasûlullah'ın Sünneti de vahiy olduğu için; bizlere emredilen şeylerin tamamında bildiğimiz yada bilmediğimiz çok hikmetler ve hayırlar vardır.

Bize Kur'an ve Sünnete tam uymak düşer. Allah ve Rasûlüne ittibânın, dünya ve âhirette sayısız faydaları vardır.

Bir de aksıran kimse Allah'a hamdederse ona rahmet duasıyla karşılık verilir.
Ebû Musâ'dan rivâyete göre, Peygamberimiz şöyle buyurur:

"Sizden biriniz aksırıp (hapşırıp) 'Elhamdülillâh' dediği zaman ona 'Yerhamukellâh' diye karşılık veriniz. 'Elhamdülillâh' dememişse, 'Yerhamukellâh' diye karşılık vermeyiniz."
(Müslim, Müsned-i Ahmed)

İmam Nevevî'ye göre, aksıran hamdetse ama yanındaki kişi duymasa ona icâbet etmez. Bu durumda duymak şarttır.

Öyleyse hapşıran -tıpkı selam vermek gibi- biraz sesli hamdetmelidir. Zira hamdi duyulmayabilir ve kardeşinin duasından mahrum kalır.

İmam Mâlik'e göre ise; bir kişi hamd'i duymadığı sürece icâbet etmez. Ama yanında birileri icâbet ederse o zaman, o da icâbet eder.

Kâdı İyâz'a göre; aksıran kimsenin hamd ile emrolunmasının hikmeti, dimağda yerleşmiş mikropların dışarı çıkması nedeniyledir.

Efendimiz, hapşırdığı zaman elini veya elbisesinin ucunu ağzına götürerek sesini kısar veya ağzını yumardı. (Tirmizî, Ebû Dâvud)

Aksırırken elle yada elbisenin bir parçasıyla ağzı kapatmak, ağızdan tükürük zerreleri çıkmaması içindir.

Kişi, aksırdığı zaman sesini kısmalıdır. Bazı kimseler aksırırken o kadar çok ses çıkarıyorlar ki; bu durum şeytanın istediği bir durumdur!

Ubâde b. Sâmit: "Sizden biriniz geğirdiği yada aksırdığı zaman sesini kıssın. Çünkü şeytan bu ikisinde sesi yükseltmeyi sever."

Eğer kâfirler yanımızda aksırılarsa, onlara rahmet duası yapılmaz. Sadece onlar için hidâyet dilenir.
Yani 'Yehdîkümullahu ve Yuslihu Bâleküm' denir.
Yahudiler, Efendimizin yanında aksırıp, Peygamberimizin 'Yerhamukellah' demesini beklerlerdi, Efendimiz ise onlara sadece: 'Yehdîkümullahu ve Yuslihu Bâleküm' derdi. (Tirmizî, Ebû Dâvud)

Yahudilerin bu tutumu, Peygamberimizin duasına önem vermelerinden ileri geliyordu.Efendimizin duasının kabulüne ve bereketine inanıyorlardı.

Bu durum, onların Risâleti bile bile inkâr ettiklerinin de açık delilidir. Efendimizin yanında zorla aksırmaya çalışırlardı. Müşrik kafası!!

İsterseniz, Kur'an'a kulak verelim. Aynı konu etrafında vahiy istikâmetinde az yada çok açılımları, konuyu dağıtma olarak görmüyorum!

"Kendilerine Kitab verdiklerimiz onu (Hz. Muhammed'i) kendi öz çocuklarını tanıdıkları gibi tanırlar. Buna rağmen içlerinden bir grup bildikleri halde yine de mutlaka hakkı gizlerler." (Bakara: 146)

Aksırdığı zaman Allah'a hamdeden kimseye 'Yerhamükellah' diye karşılık vermeye "Teşmît" (التَّشْمِيت) denir. Hayır dua anlamında kullanılır.

Bazı rivâyetlerde "Tesmît" (التَّسْمِيت) olarak geçer. Alimler, bu iki kelimenin de aynı anlamda (hayır dua) olduğunu söylerler.

Alimlerin çoğunluğuna göre; aksıran kimsenin, kendisine dua eden kişiye icâbet etmesi vâcibtir.
Hatta Mâlikiler; aksırma cemaat içinde vukû bulsa bile icâbet'in herkese vâcib olduğuna kâildirler.

Cumhur'a göre ise, cemaat içinde aksırana icâbet, herkese vâcib değildir ancak herkesin icâbet etmesi efdaldir.

DEĞİŞİK RİVÂYETLERDE HAMD CÜMLESİ VE AKSIRAN KİŞİNİN KENDİSİNE DUA EDEN KİMSEYE İCÂBET ŞEKLİ FARKLI İFADELERLE GELMİŞTİR:

Aksıran kişi, 'Elhamdülillah'dan başka 'Elhamdülillah alâ külli hâl' veya 'Elhamdülillahi Rabbi'l Âlemîn' şeklinde de hamd edebilir. (Nesâî)

Sahih olan görüşe göre Müslüman, bu hamd şekillerinden dilediğini tercih etmekte serbesttir. İbn Cerîr de aynı görüştedir.

AKSIRAN KİMSENİN, KENDİSİNE HAYIR DUA EDENE İCÂBETİ ZİKRETTİĞİMİZ HADİS'DEKİNDEN AYRI OLARAK ŞU ŞEKİLLERDE DE OLUR:

يَغْفِرُ اللَّهُ لَناَ وَلَكُمْ 'Yağfirullahü lena ve leküm' yani; "Allah, bize ve size mağfiret etsin" şeklinde icâbet edilebilir.

Yahut da; يَهْدِيْناَ وَيَهْدِيكُمُ اللهُ 'Yehdînâ ve Yehdîkümullah' yani, "Allah bize ve size hidâyet versin" denebilir.

[/I]

SIHHAT VE ÂFİYET İSTEMEK İÇİN DUA

Hz. Âişe radiyallahu anhâ vâlidemizden rivâyete göre, demiştir ki:
Rasûlullah aleyhisselâm şöyle söylerdi:

اَللَّهُمَُّ عَافِنِى فِى جَسَدِى ، وَعَافِنِى فِى بَصَرِى

وَاجْعَلْهُ الْوَارِثَ مِنِّى

لاَ إلَهَ إلاَّ أنْتَ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ

سُبْحَانَ اللهِ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ

وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ


"Allah'ım! Bedenime âfiyet ver.
Gözüme de öyle bir Âfiyet ver ki, benim arkamda kalsın
(ölünceye kadar görme nimetinden beni mahrum bırakma).
Senden başka ilâh yoktur.
Sen Halîm'sin (günahkârlara acale azâb vermezsin), Kerim'sin (ikramın boldur).
Büyük Arş'ın Rabbi olan Allah bütün noksanlıklardan münezzehtir.
Hamd da Âlemlerin Rabbine mahsustur."
(Tirmizî, Hâkim)

[/I]

TUVALETE GİRERKEN VE ÇIKARKEN OKUNACAK DUALAR

Rasûlullah tuvalete gireceği zaman şöyle derdi:

بِاسْمِ اللهِ ، اَللَّهُمَّ إنّى أعُوذُ بِكَ مِنَ الْخُبْثِ وَالْخَبَائِثِ

"Bismillah. Allah'ım şeytandan ve zararlı şeylerden Sana sığınırım." (Tirmizî, Ebû Dâvud, Nesâî)

TUVALET ÂDÂBI:

1) Tuvalete girmeden önce besmele çekilir ve tuvalete girerken okunması gereken dua okunur.

2) Tuvalete sol ayakla girilir.

3) Tuvalette abdest bozarken, ön yada arka kıbleye dönülmez.

4) İhtiyacı oturarak gidermek gerekir, ayakta ihtiyaç görülmez. Bevl ve necâsetten de korunmak gerekir.

5) Tuvalette gazete, dergi, kitap okunmaz.

6) Tuvalette bir şey yenmez, içilmez.

7) Tuvalette zaruret dışında, her türlü konuşma mekrûhtur.
(Dilini oynatmadan, kalp ile Allah'ı zikretmek mekrûh değildir. Mesela; hapşırınca içinden "elhamdülillâh" demek gibi.)

8) Tuvalette fazla beklememelidir.

9) Erkekler istincâ yaparken arkadan öne doğru, kadınlar ise önden arkaya doğru yıkamalıdır.

10) Tuvaletten çıkınca elleri sabunla yıkamalıdır.

11) Tuvaletten çıkarken sağ ayakla çıkılır ve tuvaletten çıkarken okunması gereken dua okunur.

12) Erkekler namaz abdestinden önce istibrâ yani kırk adım kadar yürümelidirler.

13) Tuvaletten çıkan kimse aşağıdaki duayı okur:

غُفْرَانَكَ ، اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى أذْهَبَ عَنِّى الأذَى وَعَافَانِى

"Allah'ım, Senin mağfiretini (bağışlamanı) dilerim.
Benden eziyeti gideren ve bana âfiyet veren Allah'a hamd olsun."

(Tirmizî, Ebû Dâvud, İbn Mâce, Nesâî)

KÖTÜ RÜYA GÖREN KİMSENİN OKUYACAĞI DUA:

Peygamberimiz, şöyle buyurmuştur:

"Sizden biriniz, hoşlanmadığı bir rüya görünce üç kez soluna tükürsün ve üç kez de şeytandan Allah'a sığınsın ve yatmakta olduğu yanından öte yana dönsün."
(Müslim, Ebû Dâvud)

"Sizden biriniz hoşlanmadığı bir rüya görünce, onu hiç kimseye anlatmasın ve kalkıp namaz kılsın."
(Tirmizî)

Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

"Sizden biriniz hoşlanmadığı bir rüya görünce, üç defa tükürsün sonra:

اَللَّهُمَّ إنّى أعُوذُ بِكَ مِنَ عَمَلِ الشَّيْطَانِ وَسَيِّئَاتِ الْأحْلاَمِ

فَإنَّهَا لاَ تَكُونُ شَيْئًا

"Allah'ım! Şeytanın işinden ve rüyaların kötülüğünden Sana sığınırım, desin. Bunu okumakla kötü rüyanın bir tabir ve tanımı kalmaz." (İbn Sünnî)

Güzel Veya Kötü Rüya Gören Kimselerin
Yapması Gereken Şeyler:

Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

"Sizden biriniz sevdiği bir rüya görürse, muhakkak ki bu, Allah'tandır. Bundan dolayı Allah'a hamd etsin ve onu anlatsın."
Bir rivâyette de;
"Onu ancak sevdiği kimseye anlatsın ve bunun dışında hoşlanmadığı rüya görürse, muhakkak şeytandandır, şeytanın şerrinden Allah'a sığınsın ve onu hiç kimseye anlatmasın; çünkü böyle yaparsa ona zarar vermez."
(Buhâri)

ÜZÜNTÜ VE KEDER VEREN BİR İŞ BAŞA GELİNCE OKUNACAK DUA:



Enes b. Mâlik'den rivâyete göre, Peygamberimize üzüntü ve keder veren bir iş geldiği zaman şöyle derdi:

يَا حَىُّ يَا قَيُّومُ ، بِرَحْمَتِكَ أسْتَغِيثُ

(Yâ hayyu yâ kayyumu, birahmetike esteğîsü)

"Ey Hayy ve Kayyûm olan (ölmeyen ve her şeyi idare eden Allah), rahmetinle Senden yardım istiyorum."
(Tirmizî)

İNSANIN MARUZ KALDIĞI SIKINTIYI GİDEREN DUA:
Sa'd b. Ebî Vakkas'dan rivâyete göre, o şöyle demiştir:

Rasûlullah'ın şöyle dediğini işittim:

"Ben bir söz biliyorum; onu söyleyen bir dertliden muhakkak sıkıntı açılır gider. Bu da, kardeşim Yûnus'un:

لاَ إلَهَ إلاَّ أنْتَ سُبْحَانَكَ إنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ

(Lâ ilâhe illâ ente sübhâneke innî küntü mine'z zâlimîn)
diye yutulduğu balığın karanlık karnındaki duasıdır.

"Senden başka ilâh yoktur; Sen bütün noksanlıklardan münezzehsin. Ben, nefsine zulmedenlerden oldum."
(Tirmizî, Nesâî, İbn Sünnî, Hâkim)

Not: Bu, Yûnus aleyhisselâm'ın Enbiyâ sûresinin 87. ayetinde geçen, balığın karanlık karnında iken yaptığı duasıdır.

KÂFİRLERE SELÂM VERMEK VE ONLARIN SELÂMINI ALMAK

KÂFİRLERE SELÂM VERMEK:

Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

لاَ تَبْدَؤُوا اليَهُودَ وَلاَ النَّصَارَى بِالسَّلاَمِ

"Yahudi ve Hristiyanlara selâm vermeye başlayan siz olmayınız." (Müslim, Tirmizî, Ebû Dâvud)

İmam Nevevî, Müslim şerhinde: "Bu Hadis bizim ve cumhurun mezhebinin delilidir. Kâfirlere selâm vermek haramdır" demiştir.

Bazı alimler kâfirlere selâm vermenin caiz olduğunu söylerken; kimi de kâfirlere selâm vermek zaruret veya ihtiyaçtan dolayı câiz olur, demişlerdir. Bu görüşlerde; selâm vermeyi emreden Hadislerin geneli ile delil getirmiş olsalar da bu görüşler bâtıldır. Çünkü selâm vermeyi emreden o Hadisler, yukarıda zikrettiğimiz Hadis-i Şerif ile tahsîs edilmiştir.

Kâfirlere selâm vermenin reddine, câiz olmadığına dair çok eserler kaleme alınmıştır.

KÂFİRLERİN SELÂMINI ALMAK:

Enes b. Mâlik'den rivâyete göre; Rasûlullah şöyle buyurmuştur:

إذَا سَلَّمََ عَلَيْكُمْ أهْلُ الْكِتَابِ فَقُولُوا : وَعَلَيْكُمْ

"Ehl-i Kitap size selâm verdiği zaman, onlara 've aleyküm' diye karşılık veriniz."
(Buhâri, Müslim, Tirmizî, Ebû Dâvud)

Bu Hadisimizde geçen "onlara, ve aleyküm deyiniz" sözü, Müslim'in rivâyet ettiği başka bir Hadiste geçen; Yahudiler size selâm verdikleri zaman onlardan biri size: اَلسَّامُ عَلَيْكُمْ "es-Sâmu Aleyküm (ölüm helâk üzerinize olsun)" der. Siz de عَلَيْكَ "Aleyke (sana olsun)"deyiniz, ifadelerine de uygundur.

Bu Hadislere göre; Ehl-i Kitap (Yahudiler ve Hristiyanlar), selâm verdikleri zaman, onlara "Aleyküm selâm" denilmez; onların selâmına "Ve aleyküm" veya "Aleyküm" şeklinde cevap verilir. Bu konuda ittifak vardır. Bu tabirin anlamı, "sizin üzerinize de olsun" demektir. es-selâmu ile es-sâmu arasında telaffuz yönünden benzerlik vardır. Ehl-i Kitap, hangisini söylerse söylesin, müslümanlara kinleri sebebiyle es-sâmu yani ölüm yada helâk anlamında kullanıyorlardı. Müslümanlara da aynı şekilde karşılık vermesi emrolunmuştur.

Selâm alırken söylediğimiz; "Ve aleyküm" ifadesi rivâyetlerin çoğunda bulunduğu için "Aleyküm" sözünden daha güzeldir.

Burada sadece, kâfirlere selâm verme ve onların selâmını alma meselelerine değindik.

Müslümanların selâmlaşmaları bahsine ayrıca değineceğiz, inşâallah..