Kokunun Kozmetikte Önemi ve Etkinliği
İnsanlar bitkilere ait yağların zeytinyağı ve havyasal yağları kozmetikte kullanmışlardır. Bu sıvı ve hayvansal yağlar, çiçek gibi güzel kokularla beslenerek, balsam ve pomatlarla olduğu gibi kullanılmışlardır. Kozmetiklerde de güzelleşmek ve sağlık amacıyla uygun kokular eklenerek, kozmetik maddelerin kullanımı daha da cezp edici hale getirilmiştir.
Güzel kokuların amacı , sadece parfüm yada kolonyalardaki gibi olmayıp, kozmetiklerde uygun kokularla kullanım sırasında, kişisel cazibenin arttırılmasını amaçlamaktadırlar. Parfümün çarpıcı etkisi asla inkar edilemez.
Güzel kokuların diğer önemli rolleri de , maskeleme etkisidir. Yani kötü kokuları uzaklaştırıp yerine güzel kokuları yaymaktır. Bir tüketici, ilk kez kozmetik ürünü açtığında koklar, vücuduna sürdüğünde, temel içgüdüsel olarak kokuyu test eder ki, maddenin emin yada güvenilir olup olmadığını anlar.
Bazı kozmetik içeriklerinde , hoşa gitmeyen kötü kokular var ise, parfüm katkısıyla parfümlerin maskeleyici özelliği ile, bunu kullanan kişilerin kendilerini daha rahat hissetmelerini sağlar. Kozmetik kabının içeriğinin dizaynında koku, temel karakteristiktir. Kullanıcının deneyimleri, güzel bir kokunun daha cezp edici rol oynadığı gerçeğini ortaya koyar.
Son yıllarda yapılan araştırmalarda , kokuların psikolojik etkileri göstermiştir ki, sadece diğer ürünlerin birbirinden bireysel imajlarının ayrılması önemli olmamakla beraber, vücut üzerinde etkisi ve kullanıcıların kendilerini daha iyi hissetmelerinde büyük etki payı olduğu gerçektir.
Kozmetik ve parfümeri alanında “Aromachology” terimi oluşmuştur. Bu deyim , parfümün geniş kullanım alanı ile ilgili bir bilimdir.
İnsanlar güncel yaşamalarında , gerek düşünsel gerekse fiziksel değişimlerin oluşturduğu, çok aşırı stres altındadır. Harman dengeleri bozularak metabolizmaları ters yönde etkilenerek, ciltleri pürüzlü hale gelebilir.
Bu durumda kozmetikler , psikolojik dengenin oluşturulması düşüncesiyle, yaşlanmaya karşı engel olmak amacıyla, düşünülmüşlerdir.
Kokular , sadece duygusal açıdan rahatlık hissetmeyi sağlamaz, aynı zamanda otonom sinir sistemi, endokrin ve bağışıklık sistemini de etkiler. Son yıllarda kokuların tedavi edici özellikleri olduğu da ortaya konmuştur ve uygulama alanları çoktur.
Sonuç olarak , parfümlerin ana görevi; vücut dengesinin sağlanmasında, kozmetikler gibi etkili ve kararlı sonuçlar ortaya koymaktadır.
Bununla beraber , parfümlerin bakteriostatik etkileri de yıllardır bilinmektedir. Bu nedenle, bir zamanla parfümler antibakteriyel olarak kullanılmış ve koku elde etmek için çiçekler tarlalara, bu amaca göre ekilmiştir. Çevreyle ilgili olarak parfüm hammaddelerinin bakteriostatik ve kimyasal koruyucu özellikte kullanılmaları değerlendirilmektedir.
Koklama Duygusu
Koklama Duyusunun Görevleri
Başlıca iki ana görevi vardır.
Temel görev
Psikolojik görev
Temel Görev
Koklama duyusu, özellikle hayvanların yaşamlarında önemli bir rol oynar. Hayvanları düşmanlarına karşı, kendilerini korumada yardımcı olduğu gibi, yiyecek maddelerini seçmelerinde de büyük etkendir. Hayvanlar aleminde koku duyusunun yaşama alanının belirlenmesinde, üreme döneminde, yavruların beslenmesi, büyütülmesi ve ebeveynleri tarafından eğitilmesinde rol oynadığından hiç şüphe yoktur.
İnsanlar da gaz , yanık ve hoş olmayan kokuları ancak koku duyusuyla hissedebilirler ve tehlike sinyali olarak algılayabilirler. Koku duyusu, bir yiyeceğin yenilebilir olduğunun tanımlanmasında da önemli rol oynar.
Psikolojik Görev
İnsanlarda kokunun psikolojik görevi, temel görevinden çok daha önemlidir. Güzel kokular insanda huzur verici bir etki oluşturduğu gibi, ruhen canlandırıcı ve kendilerini güzel hissetmelerine de yardımcı olur. Güzel olmayan kokuların yayılması sırasında ruhsal çöküntüye neden olabilir.
Sonuç olarak; insanların günlük yaşamda güzel kokular ile temasları sonucu , hayatın gerek ruhsal, gerekse düşünsel olarak ne kadar değerli olduğunu anlamaya yardımcı olacaktır.
Koklama İşlemi
Bir koku devamlı olarak koklanırsa bir süre sonra koku hissedilmez olur , buna adaptasyon denir. En güncel örnek olarak, şehir gazlarının koku olarak hissedilmesinin, bir süre sonra hissedilmez hale gelmesi gösterilebilir.
Aynı parfümün devamlı olarak koklanması sonucu , bir süre sonra parfümü hissetmede zorluk çekmesine neden olur. Bununla beraber, etrafta bulunan kişiler parfümü kuvvetli, bir şekilde hissederler. Çünkü; parfümü kullanmayan kişilerin hissetme duyuları, kullanana göre çok daha açıktır.
Hatırlama;
Kokunun karakteristik özelliklerinin hissedilmesi sonucu, herhangi bir zamanda kokunun hatırlanması, bir resmin veya sesin hatırlanmasından daha kolay olmaktadır, bunu da parfüm konusunda çalışanlar için çok öenmlidir.
Bireysel Değişim
İnsanların karakteristikleri, benzer ve anlaşılması zor kokuları hissetmesi, bireysel olarak farklılık gösterebilmektedir. Genellikle kadınların, yüksek seviyede kokuyu büyük hassasiyetle hissetmeleri, ortalama %20’den %30’a kadar değişmektedir.
Tutku ve zevk ile hissetme
Bu konuda insanlardan bir çok bilgi alınabilirken, hayvanlardan da kokunun varlığı ile birçok bilgi edinebilmektedir.
Av köpeklerinde koku duyusunun kuvvetli şekilde hissedilmesi , insanlardan 100 kat daha kuvvetlidir.
Konsantrasyon ve Koku Farklılığını Hissetme
Yasemin yüksek kontrasyonlu koklandığında, feçese benzer bir şekilde hissedilir. Düşük konsantrasyondaki hali ise çiçek gibi koksa da analiz sonucu kokunun birçok yararlı bileşiğin kokusunda bulunduğu fark edildiği zaman, ilaçların hammaddesi olarak kullanılmaları açısından çok önemlidir.
Koku Alma Mekanizması
Koku alma mekanizması, bir çok teori olarak düşünülürse de; solunum yolu ve burun oyuklarının üst kısmında bulunan, mukus membranındaki koku alma sinirleri yardımıyla olduğu bilimsel bir gerçektir.
Mukozadaki kimyasal değişim, elektriksel iletişimle, merkezi sinir sistemindeki koku merkezine geldiğinde, bu sinyaller koku olarak algılanmaktadır.
Vücut Kokusu
Vücut kokusu, hem genetik olarak hem de yaşam tarzı ile değişikliğe uğramaktadır.Bazı hastalıklarda ise, değişik kokular oluşup etrafı rahatsız edebilir. Gıdaların bir kısmının, vücut kokusu üstünde büyük etkileri vardır. Et yiyenler etsi, balık yiyenlerde balıksı koku vardır. Gıdalardan büyük oranda kokuya sahip sarımsak, soğan gibi gıdaların yenmesi sonucu; yiyen kişilerin nefes ve vücutlarında bu kokular çok fazla şekilde hissedilmekte ve etrafa yayılmakta, rahatsız edici durumlara neden olmaktadır.
Koku ve Parfümün Hammaddeleri
Yaklaşık 400.000 kokunun içerisinden bir tanesi uygun, bir tanesi uygun olmayan koku olduğu gibi, bazen de hiç birisi uygun olmayabilir. “Koku” ve “parfüm” kelimeleri genellikle hoş kokuları tanımlar. Bunun yanı sıra koku “güzel” ya da “güzel olmayan” kokular için de kullanılır. Örneğin; yasemin harika kokusu olan bir parfümdür. Yasemin, yüksek hassasiyeti olan aletlerle analiz edildiğinde, içerisindeki iki yüz adet bileşiğin; güzel kokusunu veren yasemin laktonundan başka, hoş kokmayan indol’e kadar madde içerdiği saptanmıştır. Yasemin kokusundaki bileşiğin tümü, hoş bir koku yaratmaktadır.
Kokunun Fiziksel ve Psikolojik Etkileri
Parfümlerin faydaları sadece, düşünsel ve bedensel etkilerinin verdiği deneyimlere bağlı değildir. Parfüm hammaddelerinin tedavi edici olarak kullanımları çok eskidir. Bu amaçla Çin’de ve Mısır’da kullanıldığı bilinmektedir. Birçok kaynaktan; doğan parfüm ekstraktlarının tedavi amacıyla, özellikle de tıbbi amaçlı olarak; tarlalardan ve hayvanlardan sağlanarak kullanıldığı belirtilmektedir. Bu nedenle 20. yüzyılda tıbbi amaçla kullanılan doğal parfümlere, Fransız Patolojistlerden R.M. Gatoffose tarafından “Aromathherapy” adı verilmiştir. Bu Aromatherapy, solunum yapılan kokuların etkileri ile sadece oluşumunu içermez. Aynı zamanda masaj banyo uygulamalarını da içine almaktadır.
Milan Üniversitesi’nden P. Rovesti’nin kaynaklarında; modern tıbta parfümlerin , dinlendirici ve yatıştırıcı etkileri bulunduğu belirtilmektedir.Akita Üniversitesi’nden DR. Hasegawa geleneksel Japon tütsülerini, psikosomatik terapide kullanmanın yararlarını açıklamıştır.
Bu bilgilerin ışığında , Aromatherapy’e bakıldığında geleneksel olarak kullanılan doğada, tarlalarda yetişen doğal ekstraktlar ve hayvansal maddeleri içeren, pharmocological açıdan aktif maddelerin terapide etken olduğu görülmektedir. Bu güne dek etkili parfümlerin bir çok çeşitleri, kozmetikte ve banyoların hazırlanmasında kullanılmıştır.
Aromachology çalışmaları sinir sistemindeki parametrelerin değişimine odaklanmış olarak yapılmaktadır. Yamaguchi ve arkadaşları , kokunun beyin dalgaları üzerinde ve beyin darbelerinde, farklı kokuların sitimulasyon işlevinde, kalbin ne gibi tepkileri gösterdiğini ölçmüşlerdir. Limon tipli kokuların, konsantrasyonuna göre, uyarılmalarını bulnuşlardır. Gül gibi kokularda ise rahatlık ve sakinleştirici etkiyi gözlemlemişlerdir.
Torri ve arkadaşları CNV (Muhtemel negatif değişimler) beyin dalgalarındaki anımsamaların lavanta ve yasemin gibi kokularda olduğunu gözlemişlerdir. Bu yapılan araştırmaları yüksek streslerde , bağışıklık sisteminde incelemişlerdir.
Bu araştırmaların sonucunda , kokular özelliklerine ve işlevlerine göre, kozmetiklerde kullanılmaya başlanmıştır.
(Aysel Şenol Kozmetiğe Giriş)
Alıntı
