Anne ve baba olmak her kadın ve erkeğin hayali. Ancak bu hayali gerçekleştirmek her çift için çok kolay değil. Günümüzde 6 çiftten biri kısırlık tehdidi ile karşı karşıya. Bu çiftlerin önemli bir bölümünün umudu ise tüp bebek yöntemi. Bu metotla ilgili Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Tüp Bebek Merkezi Direktörü Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu merak edilen soruların yanıtlarını veriyor.
Aşılama tedavisi nedir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Aşılama olarak da bilinen intrauterin inseminasyon tedavisi çocuğu olmayan çiftlere uygulanan en yaygın tedavilerden biridir. Aşılama tedavisi sperm sayısı, yapısı ve hareketliliği normalin altında olan hastalara uygulanır. Aşılama tedavisi uygulanmadan önce erkekten alınan meni örneği sayı, hareket, yapı ve antisperm antikorları yönünden detaylı olarak incelenir. Kadın eşin ise tüplerinin açık olup olmadığının değerlendirilmesi gereklidir. Bu işlemden önce kadın eşin yumurtalıklarının uyarılması için ilaç kullanabilir. Bu uygulama ile çoğul gebelik ihtimali artar. Kadın eşe ilaç kullandığı süre içinde ultrasonografik incelemeler yapılarak yumurta gelişimi izlenir ve yumurtanın içinde bulunduğu folikül adı verilen kesenin çapı 18-20 mm’ye ulaştığında hCG enjeksiyonu (folikülün çatlamasını sağlayan iğne) yapılır. Bundan 34-38 saat sonra aşılama yapılır. Uygulamanın yapılacağı gün erkekten alınan meni özel yöntemlerle hazırlanarak hareketliliği ve yapısı iyi olan spermlerden zenginleştirilir. Aşılama yapılırken meninin hazırlanmadan kullanılması sakıncalıdır. Bu durum kadında alerjik reaksiyonlara, enfeksiyonlara ve ağrıya neden olabilir. Hazırlanan örnek özel katater aracılığı ile anne adayının rahmine verilir. Düzenli adet gören, tüpleri açık olan, endometriozis hastalığı olmayan ve 35 yaşın altında olan kadınlarda başarı daha yüksektir. Aşılama ile gebelik şansı her uygulamada % 15-20 civarındadır.
Tüp bebek tedavisi nedir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Tüp bebek tedavisi yumurtalıklardan alınan yumurtaların erkek eşten alınan spermler ile vücut dışında döllenmesi ve elde edilen embryoların anne adayının rahmine transfer edilmesidir.
Kimler tüp bebek tedavisine ihtiyaç duyar?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Tüp bebek tedavisi ilk kez 1978 yılında Dr. Edwards ve ekibi tarafından İngiltere’de uygulanmıştır. Bu tedavi yöntemi ilk dönemlerde tüplerinde (yumurtalık kanallarında) tıkanıklık nedeni ile çocuk sahibi olamayan kadınlara uygulanmıştır. Günümüzde endometriozis, antisperm antikorlarına bağlı immunolojik infertilite, erkeğe bağlı infertilite ve nedeni bilinmeyen infertilite vakalarında da tüp bebek tedavisi başarı ile uygulanmaktadır.
Tüp bebek tedavisinin basamakları nelerdir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Tüp bebek uygulaması dört basamaktan oluşur;
- Yumurtaların geliştirilmesi; yumurtalıkların uyarılması için hormon ilaçları kullanılır ve fazla sayıda yumurtanın olgunlaşması sağlanır.
- Yumurtaların toplanması; ultrasonografi eşliğinde ve lokal anestezi ile yumurtalar toplanır.
- Yumurtaların laboratuvarda döllenmesi; elde edilen yumurtalar ile erkek eşten elde edilen sperm laboratuvar koşullarında özel besiyerleri içinde biraraya getirilir.
- Embryoların anne adayının rahmine transfer edilmesi; oluşan embryolar ince bir kateter aracılığı ile anne adayının rahmine transfer edilir.
Yumurtalıkların ilaçlarla uyarılarak fazla sayıda yumurta elde edilmesinin faydaları nelerdir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Yumurtalıklarda fazla sayıda yumurta geliştirildiğinde fazla sayıda embryo elde edilebilir. Oluşan embryoların içinden en iyi kalitede olanlarının seçilerek anne adayına transfer edilmesi ile gebelik şansı artar.
Yumurtalıkların uyarılması için uygulanan tedavinin yan etkileri nelerdir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Enjeksiyon yerinde hafif bir tahriş görülebilir. Geçici ateş ve eklemlerde ağrı çok nadir olarak görülen yan etkilerdir. hMG ve FSH tedavisine bağlı görülen en önemli yan etkiler çoğul gebelik ve hiperstimülasyondur (yumurtalıkların fazla uyarılmasıdır). hMG tedavisi ile gebe kalan kadınların %25’inde çoğul gebelik görülür. Bu gebeliklerin çoğu ikizdir, nadir olarak üçüz veya dördüz gebeliklerde görülebilir. Çoğul gebeliklerde düşük, erken doğum, yüksek tansiyon gibi problemler daha sık görülür. hMG kullanıldığında görülen çoğul gebelik ve hiperstimülasyon riski iyi klinik takip ile azaltılabilir. hMG tedavisi sırasında ultrasonografik inceleme ve hormon takipleri ile yumurta gelişimi izlenmelidir.
Yumurtaların gelişimi nasıl izlenir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Bunun için uygulanan en güvenilir yöntemler gelişen folikül çapının ve beraberinde rahim içi kalınlığın ultrasonografi ile ölçülmesi ve kandaki östradiol hormon düzeylerinin belirlenmesidir.
Yumurtalar nasıl toplanır?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Tüp bebek uygulamaları ilk başladığı dönemlerde yumurta toplama işlemi laparoskopik olarak gerçekleştirilirdi. Günümüzde yumurtalar çok daha basit bir işlem ile vajinal ulrtrasonografi eşliğinde toplanır. Ultrasonografi eşliğinde yapılan yumurta toplama işleminde genel anesteziye gerek yoktur. Hastaya ağrı kesici ve lokal anestezi verilir. Ultrason probuna yerleştirilen bir iğne aracılığı ile vajinal yoldan yumurta toplama işlemi gerçekleştirilir. Bu işlem sırasında hastalar hafif bir rahatsızlık veya kısa süren bir ağrı hissedebilir.
Yumurtaların toplanması yumurtalıklara zarar verir mi?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Yumurtaların toplanması işlemi güvenli bir işlemdir fakat işlemi yapan kişilerin bu konuda deneyimli olması gerekir. İğnenin damara girmesi veya bağırsak dokusunu zedelemesi son derece nadir görülen komplikasyonlardır. Yumurta toplama işlem yumurtalıklara zarar vermez.
Embryolar nasıl ve ne zaman transfer edilir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Embryo olarak adlandırılan döllenen yumurtalar yumurta toplama işleminden iki veya üç gün sonra anne adayının rahmine transfer edilir. Bu dönemde embryolar genellikle 4-8 hücrelidir. Embryolar bu işlem için özel olarak üretilmiş transfer kateteri olarak adlandırılan ince bir tüp ile rahme transfer edilir.
Embryo transferi anne adayı için oldukça basit ve ağrısız bir işlemdir. Embryolar katetere alınarak rahim ağzı temizlendikten sonra genellikle karından yapılan ultrasonografi eşliğinde vajinal yoldan rahim içine bırakılır. Anne adayının yaşına ve elde edilen embryoların kalitesine göre transfer edilecek embryo sayısı belirlenir.
Transfer edilecek embriyo sayısı ne olmalıdır?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Embriyo transferlerinden kaynaklanan çoğul gebelikler anne ve çocuk sağlığını olumsuz etkilemektedir. Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik uyarınca Türkiye’de transfer edilecek embriyo sayısı üçle sınırlandırılmıştır. Yeni yönetmeliğe göre sadece yaş faktörü, embriyo kalitesi ve benzeri tıbbi zorunluluk hallerinde üçten fazla embriyo transferine izin verilmektedir.
Embryo transferinden sonra ne kadar dinlenmek gerekir ?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Embryo transferinden sonra en az 10 dakika uzanmanın gebelik ihtimalini arttırdığı rapor edilmektedir. Transfer işleminin yapıldığı günün ertesinde kişi günlük yaşamına dönebilir ve çalışmaya başlayabilir. Embryo transferinden sonra spor gibi ağır aktivitelerden kaçınılması yeterlidir.
Embryo transferinden sonra ilaç kullanmak gerekir mi?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Embryo transferinden sonra oluşması beklenengebeliği desteklemek amacı ile progesteron hormonu kullanılır. Günümüzde tercih edilen, bu hormon prepatlarının (progestan, crinone) vajinal yoldan kullanılmasıdır.
Hamilelik testi ne zaman yapılır?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Transfer işleminden sonra 10. günde kanda b-HCG hormonunun düzeyi belirlenerek gebeliğin gerçekleşip gerçekleşmediği tespit edilir. Kanda gebelik tespit edildikten iki hafta sonra ulasonografik inceleme ile gebelik kesesi görülür.
Tüp bebek uygulamalarından sonra çoğul gebelik ihtimali nedir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Doğal olarak elde edilen gebeliklerde %1 olan çoğul gebelik ihtimali yardımcı üreme teknikleri ile elde edilen gebeliklerde %24 civarındadır.
Tüp bebek uygulamalarından sonra dış gebelik olabilir mi?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Tüp bebek uygulamalarından sonra dış gebelik görülme ihtimali %2-5’dir. arasında değişmektedir.
Tüp bebek uygulamasında bebeğin cinsiyeti seçilebilir mi?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Yumurtayı dölleyen spermin taşıdığı seks kromozomu bebeğin cinsiyetini belirler. Döllenen ebmryolardan biyopsi ile alınan parçalar incelenerek bebeğin cinsiyeti belirlenebilir. Bu yöntem cinsiyete bağlı genetik hastalık taşıyan çiftlere uygulanabilir.
Embryo dondurma işlemi nedir, nasıl yapılır?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Anne adayına yeteri sayıda embryo transfer edildikten sonra artan embryolar dondurularak daha sonra transfer edilmek üzere saklanır. Embryolar kriyoprotektan adı verilen özel koruyucu solüsyonlar ile karıştırıldıktan sonra sıvı nitrojen tankları içinde saklanır.
Tüp bebek uygulaması kaç defa yapılabilir?
Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu: Uygulamalar arasında 2-3 ay geçtiği takdirde çift çocuk sahibi olana kadar tüp bebek uygulaması yapılabilir.
Alıntı