Ortega y Gasset, José
Ortega y Gasset, José
d. 9 Mayıs 1883, Madrid - ö. 18 Ekim 1955, Madrid, İspanya
İspanyol filozof ve hümanist. 20. yüzyıl da İspanya’da kültür ve edebiyatı yeniden canlandırma hareketinde etkili olmuştur.
Önce Madrid Üniversitesi’nde (1898-1904), sonra Almanya’da çeşitli üniversitelerde (1904-08) felsefe öğrenimi gördü. Bu yüzyılın başında büyük canlılık gösteren Yeni-Kantçı Marburg felsefe okulundan etkilendi. 1910’da Madrid Üniversitesi’nde metafizik profesörü olan Gasset Addn en el paraiso (1910; Adem Cennette), Meditacio nes del Quijote (1914; Kişot Üzerine Düşünceler) ve El tema de nuestro tiempo (1923; Çağımızın Konusu) adlı yapıtlarıyla Yeni Kantçı düşünceden uzaklaştığını gösterdi.
Ona göre en temel gerçeklik insanın kişisel yaşamıydı. Mutlak us düşüncesi yerine, düşünme aracı olarak yaşamı etkileyen ve ondan etkilenen kişisel usu, mutlak doğrular yerine de tek tek kişilerin kendi yaşamlarından yola çıkan bakış açılarını koydu. Bu arada ülkesinin sorunlarıyla da ilgilendi. Es-paha (1915), El Sol (1917) ve Revista de Occidente (1923) gibi bazı önemli kültür dergilerinin kurucuları arasında yer aldı.
1936-45 arasında ülkesinden kendi isteğiyle ayrılarak Avrupa ve Arjantin’de sürgün yaşadı. II. Dünya Savaşı’nın sonunda İspanya’ya döndü. 1948’de Madrid’de Beşeri Bilimler Enstitüsü’nü kurdu. Öteki önemli yapıtları arasında Espaha invertebrada (1922; Omurgasız İspanya) ve La rebeliön de los masas (1929; Kitlelerin Ayaklanışı, 1968) sayılabilir. Bu yapıtında 20. yüzyıl toplumunu, sıradan ve özelliksiz bireylerin oluşturduğu kitlelerin egemenliğiyle tanımladı; bu kitlelerin toplumun yönetimi düşünsel bağımsızlığa sahip kültürlü bir azınlığa bırakmaları gerektiğini vurguladı.
Gasset’nin bitiremediği büyük yapıtının derslerinde de kullandığı uzun bir bölümü 1957’de El hombre y la gente (İnsan ve Adamlar) adıyla yayımlandı. 1992’de Türkçede Gasset’nin Tarihsel Bunalım ve İnsan adlı bir seçkisi yayımlandı
Alıntı