3194 sayılı İmar Kanunu
MEMUR DİSİPLİN AFFI YASASININ UYGULAMASI
Cafer ERGEN[1]
 5525 sayılı YASANIN KAPSAMI
 5525 sayılı Memurlar İle Diğer Kamu Görevlilerinin Bazı Disiplin Cezalarının Affı Hakkında Kanun ile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit veya nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçlar veya istimal ve istihlâk kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçları sebebiyle görevleriyle sürekli olarak ilişik kesilmesi sonucunu doğuran disiplin cezaları ile 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 68 inci maddesinin ikinci fıkrasının (e) ve (f) bentlerine göre verilmiş yer değiştirme cezaları ve 69 uncu maddesine göre verilmiş meslekten çıkarma cezaları ile emniyet hizmetleri sınıfına dahil personel ile çarşı ve mahalle bekçileri hakkında verilen meslekten çıkarma cezaları hariç olmak üzere; kanun, tüzük ve yönetmelikler gereğince memurlar ve diğer kamu görevlileri ile bu görevlerde bulunmuş olanlar hakkında 23/4/1999 tarihinden 14/2/2005 tarihine kadar işlenmiş fiillerden dolayı verilmiş disiplin cezaları bütün sonuçları ile affedilmiştir.
Dolaysıyla affa uğrayan fiillerin 14.2.2005 tarihinden önce işlenilmiş olması gerekir. 14.2.2005 tarihindern önce işlenmiş ancak disiplin cezasının daha sonraki bir tarihte verilmiş olması memur af yasasının uygulanmaması sonucunu doğurmaz. Öremli olan fiil tarihinin 14.2.2005 tarihinden önce olmasıdır. Eğer fiil tarihi 23.4.1999 tarihinde önce ise o zaman bu fiil daha önceki memur disiplin affı yasası kapsamına girmektedir.
Bu yasa 4/7/2006 tarih ve 26218 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Dolaysıyla bu yasanın 4.7.2006 tarihinden itibaren uygulanması gerekmektedir.

Devam Eden Disiplin Soruşturmalarının Durumu ve Disiplin Fiilinin Yeni Öğrenilmesi Halinde Yapılacak İşlem
23/4/1999 tarihinden 14/2/2005 tarihine kadar işlenen ve af kapsamına giren disiplin cezalarının verilmesini gerektiren fiillerden dolayı, ilgililer hakkında disiplin soruşturma ve kovuşturması yapılmaz; devam etmekte olan disiplin soruşturma ve kovuşturmaları işlemden kaldırılır; kesinleşmiş olan disiplin cezaları uygulanmaz. Ancak yeni öğrenilen disiplin fiilinin Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit veya nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçlar veya istimal ve istihlâk kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçları sebebiyle görevleriyle sürekli olarak ilişik kesilmesi sonucunu doğuran disiplin suçu olması halinde ise soruşturma ve kovuşturmaya devam edilir. Disiplin hükümleri uygulanarak eyleme uyan ceza verilir. Bu halde eğer ilgiliye isnat edilen suçun Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit veya nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçlar veya istimal ve istihlâk kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçları sebebiyle görevleriyle sürekli olarak ilişik kesilmesi sonucunu doğuran disiplin suçlarından biri olmadığının anlaşılması halinde memur disiplin affı hükümleri uygulanır.
Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit veya nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçlar veya istimal ve istihlâk kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçları sebebiyle görevleriyle sürekli olarak ilişik kesilmesi sonucunu doğuran disiplin suçlarının özelliği gereği disiplin soruşturmasının dışında ayrıca adli yönden de yargılama gerektirir. Eğer adli yargı yerinde devam eden yargımaladan kesinleşmiş bir mahkumiyet çıkmadığı sürece memur disiplin affı hükümleri uygulanır. Danıştayın son dönemlerideki içtihadı bu yöndedir.

 5525 sayılı Yasanın Olumsuz Sicillere Etkisi
Öncelikle bu yasa, daha tasarı aşamasından itibaren kamuoyunda sicil affı olarak bilnmekte ise de bu tasarı memur disiplin affını içermektedir. Yoksa olumsuz sicilleri affetmeyecektir. Sicil affı en son 1986 yılında çıkarılmış olup bu tarihten sonra bu yönde bir yasa çıkarılmamıştır. Memur disiplin affı yasası ise geriye doğru bakıldığında, en son 1992 ve 1999 yıllarında çıkarılmıştır. 1999 yılında çıkarılan 3817 sayılı Yasa ile 23.4.1999 tarihinden önceki dönemdeki memur disiplin suçları affa uğratılmıştır.
Memurların olumsuz sicillerinin silinebilmesi ya da olumlu hale getirilerek yoksun kaldıkları kademe veya derece ilerleme ve yükselmelerinden yararlanabilmeleri için özel sicil affı yasasının çıkarılması gerekmektedir.
5525 sayılı Yasanın Uygulaması
Disiplin cezaları affedilenlerin sicil dosyalarındaki bu disiplin cezalarına dair kayıtlar, ilgililerin müracaatı aranmaksızın hükümsüz kalır ve dosyalarından çıkarılır. Sicil dosyalarındann disiplin cezalarının çıkarıldığına dair kayıt tutulmaz.
Ancak gecikmesinde sakınca olabilecek hallerde memurların, disiplin kayıtlarıın dosyalarından çıkarılmalarını istemelerine engel bir durum bulunmamaktadır. Örneğin, memurların, yakın zamanda yapılacak bir sınav ya da yükselmeye engel olacak nitelikte olan ve memur disiplin affı kapsamında bulunan disiplin cezalarının dosyalarından çıkarılması talep edilmesi mükündür.
Genellikle bazı kurumların ileride yapacakları idari tasarruflar da kullanılmak üzere ayrı bir kayıt açarak affa uğrayan disiplin cezalarını ve dayanağı soruşturma dosyalarını muhafaza ettikleri müşahede edilmmektedir. Yasanın açık hükmüne rağmen bu yönde yapılan uygulamalar adli ve disiplin yönünden suç teşkil eder.
Memurların sicil dosyalarındaki disiplin cezalarına dair kayıtların kaldırıldığına dair bir belgenin ilgili memura tebliğ edileceği yönünde bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle bu tür işlemler ilgililere duyurulmamaktadır. Ancak isteyen memurun Bilgi Edinme Kanunu hükümleri uyarınca disiplin cezalarının sicil dosyasından çıkarılıp çıkarılmadığını öğrenebilme hakkı bulunmaktadır.
Disiplin cezalarının affı ilgililere geçmiş süreler için özlük hakları ve parasal yönden herhangi bir talep hakkı vermez.
Ancak af kapsamındaki disiplin cezaları bütün sonuçları ile birlikte yürürlükten kaldırılmış olduğundan, örneğin kademe ilerlemesi ya da derece durdurulması veyahut kıdem durdurması cezaları sebebiyle yoksun kalınan ilerleme ve yükselmeler 4.7.2006 tarihinden itirabaren ileriye yönelik olarak kaldırılır ve memurların kayıpları ödenir.
Memur disiplin affı sebebiyle bütün sonuçları ile birlikte yürürlükten kaldırılan disiplin cezaları daha sonraki yapılacak işlemlere dayanak gösterilemezler.

Disiplin Cezalarına Karşı Açılan Davaların Durumu
5525 sayılı Kanunun 2. maddesine göre, bu Kanun kapsamına giren ve 23/4/1999 tarihinden 14/2/2005 tarihine kadar işlenmiş fiillerden dolayı verilmiş olan disiplin cezalarına karşı bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce idarî yargı mercilerine başvurmuş olanlardan, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde dosyanın bulunduğu yargı merciine müracaat etmek suretiyle davaya devam etmek istediklerini bildirmeyenlerin davaları hakkında, görülmekte olan davalarda davayı gören mahkemece, karar temyiz edilmiş ise Danıştayca, karar verilmesine yer olmadığına ve tarafların yaptıkları masrafların üzerlerinde bırakılmasına karar verilir, vekâlet ücretine hükmedilmez.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde davaya devam etmek istediklerini bildirenlerin davalarının görülmesine devam olunur. Ancak, davanın davacının aleyhine sonuçlanması halinde bu Kanunla getirilen af hükümleri uygulanır.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde dosyanın bulunduğu yargı merciine müracaat etmek suretiyle davaya devam etmek istediklerini bildirenlerin açmış oldukları davalarda iptal kararı verilmesi halinde ise, davacıların iptal kararının tüm hukuki sonuçlarından yararlanacaklardır.
Af Kapsamı Dışında Kalan Personel
5525 sayılı Kanun hükümleri, 926 sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu ile 357 sayılı Askerî Hâkimler Kanununa tâbi personel hakkında uygulanmaz.
Ayrıca, 5525 sayılı Yasanın 1. maddesinde belirtildiği üzere, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 68 inci maddesinin ikinci fıkrasının (e) ve (f) bentlerine göre verilmiş yer değiştirme cezaları ve 69 uncu maddesine göre verilmiş meslekten çıkarma cezaları ile emniyet hizmetleri sınıfına dahil personel ile çarşı ve mahalle bekçileri hakkında verilen meslekten çıkarma cezaları hariçtir.

 Bu Kanunun uygulaması aşağıdaki gibi olacaktır.
1.Zimmet, ihtilas, irtikap … gibi yasa metninde sayılan suçlardan dolayı verilen Devlet Memurluğundan Çıkarma cezası ile 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 68 inci maddesinin ikinci fıkrasının (e) ve (f) bentlerine göre verilmiş yer değiştirme cezaları ve 69 uncu maddesine göre verilmiş meslekten çıkarma cezaları ile emniyet hizmetleri sınıfına dahil personel ile çarşı ve mahalle bekçileri hakkında verilen meslekten çıkarma cezaları dışındaki disiplin cezaları bütün sonuçları ile affa uğramıştır. Dolaysıyla bu cezaların disiplin dosyalarından çıkarılıp çıkarılmaması disiplin amirinin yetkisinde değildir. Bubelirtilen cezalar yasa uyarınca af edilmiştir. İdareciye düşen görev kapsam dahilinde olan disiplin cezalarını memur dosyalarından çıkarmaktır.
2. Disiplin affı nedeniyle affa uğrayacak cezanın sonuçları ise
a. Disiplin cezasının memur sicilinden çıkarılması,
b.Memur hakkında daha sonra tesis edilecek işlemlere dayanak alınmaması,
c.Kıdem ya da kademe ilerlemesinin durdurulması cezaları nedeniyle memurun kıdem veya kademe kayıplarının geri verilmesi,
d. Tasarının yasalaşması halinde sadece o yıl (2006) için affa uğrayan cezaların yıl sonu düzenlenecek sicile olumsuz etkisinin olmaması,
e. Disiplin cezası sebebiyle Devlet Memurluğu görevi sona eren kamu görevlilerinin yasada belirlenen süre içinde başvurmaları halinde açıktan atama koşullarına göre eski görevlerine başlatılmaları yapılabilecektir. Davası devam edenler açısından ise karar verilmesine yer olmadığına karar verilicektir. Ancak bu karar iptal anlamındadır. Dolaysıyla memur disiplin affı kapsamında bir suçtan dolayı ihrac edilen kamu görevlisinin açmış olduğu davada karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi halinde bu karar uyarınca ilgininin göreve başlatılması gerekmektedir. Sadece geçmişe yönelik mali hak doğurulmayacaktır.
f.Başörtüsü sebebiyle görevine son verilen memurların başvurmaları halinde bu memurlarında görevlerine dönmeleri sağlanacaktır. Danıştay içtihadına göre başörtüsü sebebiyle Devlet Memurluğundan çıkarmaya ilişkin disiplin cezaları da af kapsamındadır. Ancak yeniden göreve dönmeleri açıktan atama hükmüne tabidir. Böyle olunca bu şekilde memurlukları sona erdirilenlerin ayrıldıkları kurum haricinde ihtiyaç olan başka bir kuruma da başvurmaları mümkündür.
g. Yasanın belirleyeceği tarihten önceki döneme ait olup halen soruşturması devam eden disiplin soruşturmaları sonucu verilecek cezaların af kapsamına girmesi halinde de bu soruşturmalar da af nedeniyle kaldırılacaktır.
 3. Aşağıdaku hususlar yasa kapsamı dışındadır.
a. Memurların yukarıda belirtilen şekilde olan disiplin cezaları 2. maddede ifade edildiği gibi sicilden çıkarılırken, bu cezalar sebebiyle düzenlenen olumsuz siciller geçerliliğini koruyacaktır. Yani olumsuz siciller affa uğramayacaktır.
b. Disiplin cezaları nedeniyle memurun ataması yapılmış ise bu atamalar iptal edilmeyecektir. Çünkü, Danıştay içtihatlarına göre disiplin cezası sebebiyle memurun atanması yapılmaz. Memurun atanması kamu yararı ve hizmet gerekleri ilkesine göre yapılır. Bu nedenle sadece disiplin cezasının affa uğraması ile aynı ceza ya da cezanın dayanağı disiplin soruşturması sonucunda yapılan atama işlemi de affa uğramayacaktır.
c.657 sayılı Yasaya göre aylıktan kesme cezasından daha yüksek disiplin cezası alanların, belirli unvanlı görevleri yapamayacağı kuralı uygulanarak müsteşarlık, genel müdürlük gibi görevlerden alınan kamu görevlilerinin disiplin affı nedeniyle yeniden eski görevlerine otomatik olarak dönmeleri söz konusu değildir.
d. Memur hakkında soruşturma devam ederken istifa eden ya da müstafi sayılan memurlar açısından af yasası kapsamında olan disiplin cezaları affa uğramakla birlikte bu memurların af yasası nedeniyle memuriyete geri dönmeleri mümkün değildir. Ancak, bu durumda olan memurların, kurumlarınca uygun bulunması halinde açıktan atanma talebiyle geri dönmelerine imkan vardır.
e.Aday memur iken Devlet Memurluğu adaylığı sona eren memur adayları da bu af yasasından yararlanamayacaktır.
f.Disiplin cezaları affa uğrayan memurlara geçmişe yönelik olarak parasal talepte bulunamayacaklar. Ancak, disiplin cezalarına karşı iptal davası açanlar, davaya devam etmediklerine dair dilekçe vermeleri halinde mahkemece iptal ve tazmin kararı hükmü verilmesi halinde parasal haklar tazmin edilebilir.






[1] Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Tetkik Hâkimi.