Konu: İspanyolca sUBJUNTiVO DE pRESENTE DiLEK KiPi şiMDiKi ZAMAN

İspanyolcayla belirli düzeyde ilişkilenmiş, kafasını yormuş, zamanını İspanyolcaya harcamış arkadaşlar SER ve ESTAR gibi baş belası bir konudan sonra karşılaşılması kaçınılmaz bir diğer bela subjuntivodur.
Subjuntivo çekimlerinde sorun yaşayan arkadaşlara öncelikle “Allah kolaylıklar versin” diyorum. İspanyol.com sitesi için hazırladığım bu çalışmada sizinle kendi bildiklerimi paylaşmayı deneyeceğim. Ama öncesinde birkaç şey söylemem gerekiyor.

İspanyolcayı herhangi bir kurs marifetiyle veya da İspanya'ya giderek değil de kendi bireysel çabalarıyla öğrenmiş biri olarak kendimi bu alanda “mektepli” değil “alaylı” olarak tanımlıyorum doğal olarak. Bu notlar dizisi İspanyol dilinde en sık karşılaştığımız zorluklara ve en çok hatalara düştüğümüz konulara “alaylı” bir yaklaşımdır.

Gramerle ilgimizi sınırlı tutacağız daha çok pratiğe yöneleceğiz ve örnekler üzerinden kavramayı deneyeceğiz. Yani ben size “- di'li geçmiş zaman ”ı anlatacaksam “ preterito indefinido” desem de demesem de, benim için önemli olan o zaman dilimi içinde gerçekleşmiş bir eylemi nasıl dillendireceğimizi kavramaktır. Ha preterito bilmem indefinido demişiz ha dememişiz. Ha eğer ben gramerini hatim ederek öğrenmek istiyorum, diyen arkadaşlar varsa bu çalışmaları takip etmesinler efendim. Bu çalışma onların işine yaramayacaktır. Devam edecek arkadaşlar için birkaç not daha:
• Bu çalışmalar kısa bir teorik bilgiden sonra örneklerle açıklamalar yapmaktan ibarettir. Kavramanızda, sizin göstereceğiniz, okuduklarınızın üzerine eklemekte sarf edeceğiniz çabalarınız belirleyicidir.
• Her çalışmanın sonunda küçük bir çeviri metni olacak. Bu sadece çeviri mantığımızı geliştirebilmek amacı gütmektedir.
• Çalışmalar başlangıç düzeyindeki arkadaşlar için uygun değildir.
• Aklıma başka bir şey gelmiyor şimdilik geldikçe yazarım bir sonraki notlara.

Diyorum ve bu yasal uyarı dilini bir kenara bırakarak ilk konuya giriş yapıyorum. İlk konumuz Subjuntivo ile ilgili. Subjuntivonun şimdiki zaman çekimlerini öğreneceğiz.
Konumuz oldukça önemli. Bu konu kavranılmadan günlük hayatta kurulan cümlelerden birçoğunun hatalı olma potansiyeli oldukça yüksek. Günlük yaşam koşuşturmacası içinde birçok şey yaşarız. İnsanlardan bir şeyler isteriz, rica ederiz, gerçekleşmesi muhtemel bir durum üzerine tahminde bulunuruz, başkasının tahminlerine kendi yorumlarımızı katarız, tartışılan şeyin gerçekleşmesi durumunda duygusal olarak neler hissedebileceğimizden dem vururuz, kuşkularımızı anlatırız vs. vs.

İşte yukarıda bahsettiğimiz bütün bu eylemleri İspanyolca da aktarabilmek için Subjuntivonun bu çekimini bilmek zorundayızdır. Peki nedir bu önemli olan şey? Nasıl uygulanır?
Örneğin; birinden bir şeyi yapmasını istiyorsunuz (veya yapmamasını). Sizi aramasını istemediğiniz bir insan sizi çok sık arıyor diyelim ki. Eninde sonunda o insana şunu söyleyeceksinizdir:

Beni aramanı istemiyorum.

Bu tarz cümleleri İspanyolcaya çevirirken sıkça yaptığımız hata bu cümlede şöyle vuku bulur:

no quiero que me llamas…


Bu cümleyi çevirdiğimiz zaman şöyle bir karşılığı olur:


istemiyorum ki beni arıyorsun

gibi bir şeyler çıkar ortaya ki anlatmak istediğimiz bu değildir.

Nasıl yapacağız?

1. Adım: Cümleyi düşünme şeklimizi değiştireceğiz. Yani kafamızda evirip çevirirken cümleyi İspanyolca cümle sıralanış şekline uygun bir Türkçeyle düşünmeye çalışacağız. İspanyolca düşünebiliyorsunuz daha iyi tabi : ). Neyse benim bahsettiğim şöyle bir cümle oluyor: İstemiyorum ki beni ARAYASIN. Çevirmemiz gereken cümleyi bu şekilde biçimlendirdikten sonra ikinci aşamaya geçiyoruz
2. Adım: Söz konusu fiilin şimdiki zamanda normal olarak çekimlenmesini gözümüzün önüne getirelim. İşte o çekimlemeden 1.tekil şahış için olanı bizim için önemli. Gerisini gözümüzün önünde canlandırmayı bırakalım. Hemen hemen bütün fiillerin (birkaç istisna hariç) 1.tekil şahıs için şimdiki zamanda çekimi hangi harfle biter? “O” harfiyle. Evet. İşte o sondaki “O” harfini atalım. Askere yollayalım mesela. Böylece ikinci adımı da atmış olduk
3. ve son Adım: Askere yolladığımız “O” harfinin yerine getireceğimiz eklerle istediğimizi elde edeceğiz. Bu ekler şöyledir:

AR

ER

IR

e

a

a

es

as

as

e

a

a

emos

amos

amos

eis ais ais en an an
İşte bu ekleri “O”dan boşalan yere koydukmuydu görev tamamdır. Şimdi örneğimize geri dönelim.
Beni aramanı istemiyorum .….

Aramak fiilinin İspanyolca karşılığı Llamar . Birinci aşamayı yani kelimeyi düşünüş şeklimizi halletmiştik. Şimdi ikinci aşamayı uygulayalım. LLamar fiilinin şimdiki zamanda normal çekimlerine bakalım

llamar

Bizim için önemli olanın birinci tekil şahıs çekimi olduğunu söylemiştik.birinci tekil şahıs çekimini alıyoruz. Ve sondaki “O” harfini askere yolluyoruz. Geriye ne kalıyor LLAM. Yapmamız gereken geriye kalan köke Ar bitimli fiiller için yukarıda verdiğimiz ekleri eklemek.

llamo

llamas

llama

llamamos

llamais

llaman

Yani Llamar fiilinin şimdiki zaman dilek kipinde çekimi şöyle yapılıyor:
Llam + e
Llam + es
Llam + e
Llam + emos
Llam + eis
Llam + en
Sonuç: No quiero que me Llam+es… Beni aramanı istemiyorum ( istemiyorum ki beni arayasın )
Örnekleri çoğaltmaya geçmeden önce kuralsızlıklar hakkında da bir şeyler eklemem gerekiyor. Bu zamanın başına buyruk 6 adet fiili vardır ama onlardan önce başka bir kuralsızlık durumunda bilgi vermeliyim.
Yukarıda da söylediğim gibi eklerimizi her zaman AMA HER ZAMAN söz konusu fiilin şimdiki zaman birinci tekil şahıs çekimine ekliyoruz. Eğer 1.tekil şahısın şimdiki zamanda çekimi kuralsız ise aynı kuralsızlık bozulmadan dilek kipi şimdiki zamana geçer ve bütün şahıslar için değişmeden kalır.
Örnekle açıklarsam daha iyi olacak sanırım: Tener fiilini ele alalım. Şimdiki zaman birinci tekil şahıs çekimi nasıl yapılır? Evet Tengo olarak yapılır. Sondaki O harfini çıkarınca ne kalır TENG. Öyleyse Tener fiilinin şimdiki zaman dilek kipi çekimi şöyle yapılacak :
Teng + a
Teng + as
Teng + a
Teng + amos
Teng + ais
Teng + an
Benzer kuralsızlık gösteren fiillerden bazılarını ve şimdiki zamanda birinci tekil şahıs çekimlerini yazıyorum.
Poner- pongo ------------- salir- salgo ------------------ poner- pongo --------- hacer- hago--------------perder- pierdo--------- venir- vengo------------------ decir- digo------------ volar- vuelo
Örneklere geçmeden önce son olarak şu başına buyruk kuralsızlıkları da bir görelim.

saber

• sepa
  sepas
  sepa
  sepamos
  sepáis
  sepan

ser

• sea
  seas
  sea
  seamos
  seáis
  sean

dar

• dé
  des
  dé
  demos
  deis
  den

estar

• esté
  estés
  esté
  estemos
  estéis
  estén

haber

• haya
  hayas
  haya
  hayamos
  hayáis
  hayan

ir

• vaya
  vayas
  vaya
  vayamos
  vayáis
  vayan

Yukarıda görüldüğü üzere dönüşümleri U dönüşünü aratmaz bu fiillerin. SER ve ESTAR zaten Allahın emri gibi her kuralsızlıkta başı çekmeye devam ediyorlar burada. Nerede kuralsızlık nerede anarşi nerede isyan orada bu iki fiil.
Neyse efendim yukarıda anlattıklarımı anladıysanız eğer şimdi örneklere geçebilirir.
gerçeği bilmeni istiyorum: quiero que sabes la verdad ( yanlış ) quiero que SEPAS la verdad ( doğru )
beni öpmeni istiyorum: quiero que me besas ( yanlış ) quiero que me beses ( doğru )
susmanı istiyorum : quiero que te calles
gelmesini istemiyorum: no quiero que venga
Sanırım hep quiero que ile başlayan cümleler görmek istemiyoruz. Yani hep bir şeyler istediğimizi belirtiyoruz. Ama bu zaman kipini bilerek birçok şeyi dillendirebiliriz.
Mesela “beklemek” anlamına geldiği kadar “umut etmek” anlamına da gelen Esperar fiilini kullanarak umut'lu cümleler kurabiliriz. şöyle yaparız:
espero que me digas la verdad: umarım bana gerçeği söylersin
Veya “es necesaria que” der peşine de “trabajes” diye ekleriz gereklilik anlatan bir cümle kurarız:
es necesaria que trabajes
Aynı zamanda tahminde bulunabilirsiniz. Mesela futbol üzerine. Şöyle yaparız:
es posible que sea campeon Beşiktaş ( ojala sea)
Veya yapılan bu yoruma kendi karşıt yorumunuzu yapabilir düşüncenizi belirtebilirsiniz :
es preferable que no sea campeon Beşiktaş. Diyerek bu durumu istemediğinizi belli edersiniz.
Aynı zamanda dudo que sea campeon BJK: diyerek şüphelerinizi de dile getirebilirsiniz
Bu çekimi kullanarak bir çok şeyi; hırslarınızı, tutkularınızı, ihtiraslarınızı : ) v.s anlatabilirsiniz. Aklımızdan hiç çıkarmamamız gereken iki nokta daha söyleyeyim
Cümleleri her zaman QUE bağlacıyla bağlayınız Şunu aklınızdan çıkarmayınız ki
Dilek kipi şimdiki zaman kipinde bahsedilen eylemler yapılmış, olmuş, bitmiş eylemler değildir. Olması istenilen veya gerçekleşmesi bir ihtimale, bir şarta koşula bağlı eylemleri belirtir ve bu eylemlerin gerçekleşmiş olması durumunda kişide yapacağı psikolojik etkileri de anlatabilir. Mesela gidecek veya gitme ihtimali olan birinin gideceğine üzülebiliriz bu zaman çekimiyle:
Siento que te vayas—gideceğine üzülüyorum veya gitmene üzülüyorum…
Peş peşe birkaç örnek daha verip notların bu kısmına bir son vereceğim ve kısa bir çeviri yapacağım. Birkaç farklı kullanım alanı daha bulunabilir bu notlarda anlattığım zaman çekiminin bunları tam olarak kavramanın yolu bol bol pratik yapmaktan ve öğrendiğini kullanmaktan geçer. Bir sonraki notlarda görüşmek üzere saygılar.
Örnekler:

• no me vengas con cuentas
• espero que te quedes en mi compania para la cena
• el quiere que vayas a verle lo antes posible
• quieres que te diga que es lo que pienso en ti?
• Puedes llamarme cuandoquiera que sea

Çeviri çalışmamız Nazım Hikmet'ten. Bir şiir üzerine çalıştım.
Seni düşünmek güzel şey es algo bueno pensarte
ümitli şey algo llena de esperanzas
Dünyanın en güzel sesinden es como escuchar la mas buena cancion del mundo
en güzel şarkıyı dinlemek de la mas hermosa voz del mundo
Gibi bir şey pero ya no me basta con las esperanzas
Fakat artık ümit yetmiyor bana yo, ya no quiero escuchar canciones
Ben artık şarkı dinlemek değil sino cantar…
Şarkı söylemek istiyorum
Çeviriye öneri sunmak isteyen arkadaş varsa önerisini dinlemek isterim. Zira hata yapmış da olabilirim. Y como se dice en turquia:
Una sola mano no teine nada las dos tienen voz…