Sermaye Piyasası 8-14 ünite
Biraz uzunca bir özet...Elden geldiği kadar soru çıkacak konu kaçırmamaya çalıştım. Umarım faydalı olur...ÜNİTE 8 KOLLEKTİF YATIRIM KURUMLARI PORTFÖY: Kasa, Para Çantası
Kolektif Yatırım Kurumları : Sermaye piyasasında faaliyet gösteren ve yatırımcı bireylerin dışında özel veya tüzel bireylerce ,ülkenin ilgili yasalarına göre kurulan ve tüzel kişiliğe sahip olan kurumlardır. Birleştirilmiş kaynakların fon yönetimini profesyonelce yapan kurumlardır. Bireysel yatırımcıların tek başına etkili olamaması ve birlikte hareket etme istekleri sonucu oluşmuşlardır.
***İlk yatırım fonu 1822 yılında Belçika’da kurulmuştur.
KOLLEKTİF YATIRIM KURUMU TÜRLERİ: A-Yasal Yapılarına Göre Kollektif Yatırım Kurumları:
a-)Yatırım ortaklığı: Sermaye ortaklığı (A.Ş.veya LTD.) şeklinde kurulan; pay senetleriyle ya da tahvil çıkararak sağladığı fonları portföy oluşturarak yöneten bir ortaklıktır. Kazanç kar payıdır.
b-)Yatırım Fonları: Halktan katılma belgesi karşılığı topladığı paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacı ile kurulan MALVARLIĞIDIR. Ortaklık ve tüzel kişiliği yoktur, yatırımcının kazancı fonun değerinde meydana gelen artışlardır.
Fon kurucularıanka, Serm. Piy. Aracı kurumu, sigorta ortaklarıdır, Emekli ve Yardım Sandıklarıdır. Factoring kurumlar yatırım fonu kuramaz. Nakit ve tahsis olmak üzere iki yöntemle kurulur:
A1- Nakit Yöntemi: Fon kurucusu; fon sözleşmesini hazırlayıp fon yöneticisi ve güvenilir kişiyi belirledikten sonra katılma belgelerini yatırımcılara satarak fon oluşturur.
A2-Tahsis Yöntemi: Fon kurucusu; fon sözleşmesini hazırlayıp yasal formaliteleri tamamla- dıktan sonra hemen fon sermayesini öderler. Tahsis edilen bu nakitle portföy oluşturulur.
Yatırım Fonlarında 4 Taraf Vardır: i-Fon Yöneticisi: Fonun işletilmesi, katılma belgelerinin belirlenen fiyattan satılması ve yatırım politikalarının uygulanmasından sorumludur.
ii-Güvenilir Kişi (Trustee): İlgili tarafların sözleşme hükümlerine göre uygun işlev görmelerini sağlar, fon yatırımlarının saklanması ve yatırımların kontrolünden sorumludur. Uygulamada fon yöneticisi ile güvenilir kişi genelde aynı kişidir. iii-Fon Kurucuları iiii-Yatırımcı Bireyler.
Fon Türleri: 1-Tahvil ve Bono Fonu: Kamu-Özel Sektör borçlanma senedinden oluşturulmuş fondur.
2-Hisse Senedi Fonu 3-Sektör Fonu 4-İştirak Fonu 5-Grup Fonu 6-Yabancı Menkul Kıymetler Fonu 7-Kıymetli Madenler Fonu 8-Karma Fonu: Portföyün tamamı hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve kıymetli madenler ile bunlara dayalı S.P.araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin yüzde 20’sinden az olmayan fondur. 9-Likit Fon: Vadesine 90 günden az kalmış S.P.araçlarından oluşan fondur. 10-Değişken Fon: Portföy sınırlamalarına girmeyen fondur. 11-Endeks Fon 12- ATipi Fon: Portföyün en az yüzde 25’i hisse senedinden oluşan fondur. 13- BTipi Fon: Portföyde yüzde 25’den az hisse senedi olmasıdır. 14-Özel Fon: Katılma belgeleri önceden belirlenmiş kişi veya kuruluşlara tahsis edilmiş fondur. 15-Emeklilik Yatırım Fonu
Katılma Belgesi: Yatırım fonu tarafından, hissedarlar adına yönetilen portföyün belirli bir oranını ifade eder.
B-Fonun Sabit ve Değişir Olmasına Göre Kollektif Yatırım Kurumları:
a-) Kapalı Sonlu Yatırım Kurumları: Belirli bir sermaye veya fon tahsisi ile kurulan kanuni gerekleri yerine getirerek sermayelerini arttırmadıkları sürece sabit sermaye veya fonla faaliyetlerini sürdüren kurumlardır.
b-) Açık Sonlu Yatırım Kurumları: Ortaklığın sermayesinin ve yatırım fonunun fon toplamının hiçbir formaliteye tabi olmadan arttırılıp azaltabildiği yatırım kurumlarıdır. Sermayesi sabit değildir.
Net Aktif Değer: Kurumun aktiflerinin piyasa değeri topl******* varsa borçları düşütlükten sonra bulunan değerin hisse veya katılma belgesi sayısına bölünmesiyle bulunan değerdir.
Bitirim Yatırı Tröstleri:ABD’de faaliyet gösteren Kapalı Sonlu Yatırım Kurumları benzeri kurumlardır
Kollektif Yatırım Kurumlarının amacı; M.Kıymetlere yatırım yapmak yani portföy yöneltmektir.
Benimsedikleri Yatırım Politikalarına Göre Kollektif Yatırım Kurumları:
1-) Genel Amaçlı Adi Hisse Senedi Fonu (Büyüme Fonu): Fonların uzun sürede sermaye ve gelir büyümesi sağlayacak adi hisse senetlerine, bunlara dönüştürülebilen tahvil ve öncelikli hisse senetlerine yatırıldığı fondur. Uzun vadeli, riski ve getirisi yüksek menkul kıymetlerden oluşan fonlardandır. Amacı; uzun süreli sermaye ve gelir büyümesi sağlamaktır.
2-) Dengeli Fonlar: Çeşitli yatırım araçlarına, yönetim inancı doğrultusunda riski azaltacak ve devamlı gelir sağlayacak şekilde yatırım yapılmasıdır. Yatırımcının geliri düzenli, fakat düşüktür.
3-) Özel Amaçlı Fonlar: Özel amaçlara göre politikalarını saptayan kollektif yatırım kurumlarıdır.
4-) Likit Varlık Fonları: Enflasyona bağlı faiz oranları artışı sonucunda ortaya çıkmış, yüksek faiz getiren az riskli ve kısa süreli hazine bonosu,banka mevduatı gibi para piyasası araçlardan oluşan fon.
5-) Endeks Fon: Borsada yer alan hisse senetlerini endekste yer aldıkları oranlarda portföye dahil edile- rek oluşturulan fondur. Amaç; piyasanın getirisini yakalamaktır.
***Ülkemizde S.Piyasasını düzenlemeyi amaçlayan hukuksal yapılanma 1981’de çıkarılan SPK.ile başladı.
TÜRKİYE’de Yatırım Ortaklıkları: 1-Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları
2-Yatırım Ortaklıkları: Sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslar arası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan ortaklıklardır. a-A.Ş. ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulurlar. b-Kendi pay senetlerini geri satın alma yetkileri yoktur. c-Ödünç para verme işleriyle uğraşamaz, mevduat toplayamaz, ticari zirai ve sınai faaliyette bulunamaz, aracılık faaliyetiyle uğraşamaz. d-360 gün ve daha uzun vadeli borçlanma senedi çıkaramazlar. e-Sermaye ve Yedek Akçelerinin yüzde 10 veya aktif toplamın yüzde 5’inden fazla taşınır ve taşınmaz mal edinemez. f- Portföyündeki menkul kıymetleri rehin veremezler. g-Yabancı M.K.lere yapabilecekleri yatırım toplamları, sermaye ve yedek akçe toplamının yüzde 25’ini geçemez. ğ-Rayiç bedel üstünde M.K.satın alamaz ve rayiç bedel altında portföy satışı yapamaz. h-Yatırım ortakları hiçbir ortaklıkta sermayenin veya tüm oy hakkının yüzde 9’undan fazlasına sahip olamazlar.
A tipi yatırım ortaklığı: Sadece hisse senetlerine yatırım yapmak amacıyla kurulan yatırım ortaklığıdır.
Portföyün Saklanması: Yatırım ortaklığı portföyü Takas ve Saklama Merkezinde veya bir bankada saklar.
**Yatırım ortaklarının portföy gelirleri dışında oluşan net karı Kurumlar Vergisi hükümlerine tabi iken, portföy gelirleri Maliye Bakanlığının tebliğindeki hükümlere göre Kurumlar Vergisine tabii değildir.
**Yatırım ortaklıkları, genel kurulun seçtiği denetçi aracılığıyla iç denetime, Halka açık A.Ş.olması nedeniyle dış denetime tabidir. Dış denetim Y.Mali Müşavir tarafından yapılır.
ÜNİTE 9 MERKEZ BANKALARI
Merkez Bankaları: Ekonomik istikrar ve büyümeyi sağlamaya katkıda bulunacak parasal önlemler alan, paranın iç ve dış değerini ekonomiye yarar sağlayacak düzeyde tutmaya çalışan ve ekonominin ihtiyaç duyduğu kredileri veren, faiz oranlarının, kredi hacminin belirlenmesi için kararlar alan kurumlardır.
***Merkez Bankalarının gelişmesinde en önemli etken; batı ülkelerinin kağıt paraya geçmelerinden sonra bu parayı tedavüle çıkaracak merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymalarıdır.
***Dünyada İlk Merkez Bankası 17. YY.’da İngiltere’de 1694 yılında kurulan Bank of England’dır.
I.Dünya Savaşından sonra Merkez Bankaları için önemli olan 2 konferans düzenlenmiştir:
1-Uluslar arası Maliye Konferansı: 1920’da Brüksel’de yapılmıştır. Önemli iki karar alınmıştır: a-Tüm ülkeler Merkez Bankası kurmalıdır. b-Merkez Bankaları özerk bir yapıda olmalıdır.
2-Cenova Konferansı: 1922’deki bu konferansta 1920 konferansına ek olarak ülkelerin merkez bankaları arasında işbirliği kurulması kararı kabul edildi.
Eurosistem : Euro’yu kullanan AB.üyesi ülkelerin Merkez Bankalarının oluşturduğu sistemdir. Bu sistemin temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır.
T.C.MERKEZ BANKASI: 3 Ekim 1931’de (1930’da kabul edilen 1715 sayılı yasa ile)kurulmuş, çalışmaya 1 Ocak 1932 de başlamıştır.Temel amac;ekonomik kalkınma ve fiyat istikrarını sağlamak olup,Osmanlı’da bu yetki 1863’de kurulan Osmanlı Bankası yürütüyordu. TCMB., A.Ş. statüsünde özerk bir kuruluş olup hisselerinin yüzde 50’den fazlası Hazineye aittir.
**26 Ocak 1970’de kabul edilen 1211 sayılı Kanunla TCMB’nın temel görevleri:a)Fiyat istikrarını sağlamak b)Para ve kredi politikasını yürütmek c)Paranın değerinin korunmasına yönelik önlemler almak d)Para basma e)Ödünç para verme işlemlerini düzenlemektir. f)Para arzını ve ekonominin likiditesini düzenlemek için Açık Piyasa İşlemleri g)Ülkenin altın ve döviz rezervlerini yönetmek. h)Reeskont ve avans işlemleri yapmak.
TCMB. Teşkilat Yapısı: A)BAŞKAN (Güvernör): Bakanlar Kurulu 5 yıl için atar, tekrar atanabilir. 3 yar- dımcısı vardır. Başkan ve Banka Meclisi arasında mutabakat sağlanamadığı takdirde Başbakanlık hakem olur.
B)GENEL KURUL: Ortaklardan oluşur, her yıl toplanır. Banka meclisi tarafından verilen yıllık rapor ve denetleme kurulu raporunun tetkiki, bilanço, kar-zarar hesabının karara bağlanması görevleri arasındadır
C)BANKA MECLİSİ: G.Kurulca seçilen 6 üyeden ve M.Bank. Bşk.dan oluşur. Üyelerin görev süresi 3 yıl.
Görevleri: a)Para politikası stratejisi ve enflasyon hedefi doğrultusunda uygulanacak para politikasına ilişkin kararlar almak b)Tedavüldeki banknotların kaldırılması, değiştirilmesi c)Açık piyasa, ülkenin para politikası araçları ile altın ve döviz rezervlerinin yönetimine ilişkin usul ve esasları tespit etm d)Bankanın bütçe, faaliyet raporu, bilanço, kar-zarar hesaplarının hazırlanması, Karın dağıtılmasından sonraki bakiyenin hazineye verilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek
D)YÖNETİM KOMİTESİ: Başkan ve yardımcılarından oluşur. Banka işlemlerinde koordinasyonu sağl.
Bu organlara ek olarak 2 yıllık görev için seçilen Denetleme Kurulu ve Merkez İskonto Komitesi ile Şube İskonto Komiteleri bulunur.
Para Politikası Kurulu: 25.04.2001’de kuruldu. a)Para politikası ilke ve stratejilerini belirler. b)Hükümetle birlikte enflasyon hedefini belirler. c)Para politikalarıyla ilgili kamuoyunu bilgilendirir d) TL’nin değerini koruması ve altın döviz karşısında pariteyi belirler.
Reeskont Kredileri : M.B.’nın ticaret bankalarının portföyündeki müsteri senetlerini teminata alarak kredi açmasıdır.Reeskont limitlerini artırarak reeskont faizlerini düşürürse ekonomideki likitide artar.
Disponible Değer: Kasadaki nakit ile TCMB nezdindeki bankaya ait serbest mevduat ve bankanın portföyünde bulunan devlet iç borçlanma senetleri toplamıdır (Satılabilir değer)
Açık piyasa : M.B.’nın para arzını ve likiditesinin düzenlenmesi amacıyla menkul kıymet alım satımı yapmasıdır. M.B. açık piyasa işlemlerini iki şekilde yapar:
a-Doğrudan Alım-Satım : M.B’nın bankalar veya finansal aracı kurumlarla vadelerine 1 yıldan az kalmış
DİBS’nin alım satımıdır. Dibs nin alımı likiditeyi arttırır. Doğrudan satım emisyonu daraltıcı etki yapar.
b-Repo: M.B.nın ileriki bir tarihte bugünden belirlenmiş fiyattan geri satmak vaadi ile DİBS’leri satın almasıdır.
Ters Repo
Doğrudan alım - Repo : Likidite artar Doğrudan Satım - Ters Repo : Likidite azalır
Açık Piyasa işlemleri 2 yöntem kullanılarak uygulanır: a)Kotasyon Yöntemi
***TCMB. Hazine ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarına avans veremez, kredi açamaz, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasalardan alamaz. İhtiyacı dışında taşınmaz mal edinemez, edinirse 3 yıl içinde elden çıkarır. Teminatsız veya karşılıksız avans vermez, kefil olmaz, kredi açamaz.Şirketlere ve kuruluşlara ortak olamaz, hisse senetlerini alamaz.
ÜNİTE 10 TİCARET BANKALARI
Ticaret Bankaların Esas İşlevi: Tasarrufçularının mevduatlarını kabul ederek bu mevduatları kredi gereksinimine duyan kişi ve kuruluşlara aktarır. En önemli işlevi kısa ve orta vadeli kredi vermektir. Fon transferine aracılık etmek, bireylere yaşamlarını kolaylaştıracak hizmetler sunmak.
İlk Ticaret Bankası: 1782’de kurulan Bank of Nord Amerika dır.
Kıyı Bankacılığı ( Off Shore) : Ülke dışından sağlanan fonların ülke dışında yada içinde kullandırılması gibi hizmetleri sunan genellikle serbest bölgelerde kurulan ülke içinde bankacılık yasal düzenlemelerine tabi olmayan banka türüdür.
Ülkemizde İlk Banka: 1847 de Bank-ı Dersaadet’tir. (İki Galata Bankeri kurmuştur.)
Munzam Karşılık: Bankalarca kabul edilen mevduatlar karşılığında T.C. Merkez Bankası nezdinde bulundurulması zorunlu karşılıktır. Munzam Karşılık oranını belirlemek TC.Merkez Bankasının görevidir.
Para Piyasası Yatırım Fonu: Sabit Fiyatla geri ödenen katılma belgeleri çıkararak topladığı nakdi kısa süreli hazine bonosu ,mevduat sertifikası ,ticari kağıt gibi yatırım araçlarında değerlendiren fondur.
Kaydi Para:Vadesiz mevduat sahiplerine çek karnesi vererek onların hesaplarındaki tutarı banka çeki olarak harcama olanağı verir bu vesileyle kaydi para yaratılır.(MB’da çek işlemleri sonucu biriken paradır)
Kp: Kaydi Para kko:Kanuni karşılık oranı vm:Vadesiz Mevduat Kp = ( 1/kko ) x vm
**Ülkemizde 24 Ocak 1980 kararlarından sonra: a)Faiz oranlarının bankalarca belirlemesine olanak verilmiş b)Banka kurma ve şube açma kolaylaştırılmış c)Dış piyasalarla ilişki kurma ve işlem yapma olanakları artmış d)Yeni ürünler geliştirilmiş, hizmet sunumunda radikal değişimler yaşanmıştır.
Bankaların iki tane fon kaynağı vardır: 1-Özkaynaklar: Toplam kaynaklar içerisinde küçük bir yere sahiptir. a)Ödenmiş Sermaye b)Yedek Akçelerin topl******* oluşur.
Ödenmiş Sermaye: Ortaklar tarafından taahhüt edilmiş sermayenin fiilen ödenmiş kısmıdır.
2-Yabancı Kaynaklar: En önemli yabancı kaynak MEVDUATLAR’dır.Banka kaynakları içinde vadesiz mevduat oranı yüksekse bu banka için risktir, çünkü mevduat sahibi her an için parasını çekebilir.
Mevduatlar Niteliğine göre 5’e Ayrılır: a)Tasarruf Mevduatı: Özel bireylerin yaptığı mevduattır. b)Ticari Mevduat: Ticari işlem için çek verilerek çalıştırılan mevduattır. c)Resmi Mevduat: Resmi kurumların yatırdığı mevduattır. d)Bankalararası Mevduat: Bankaların kendi aralarındaki parasal işlemleri nedeniyle oluşur. e)Diğer Kuruluşlar Mevduatı: Vakıf, sandık, dernek gibi ticari faaliyeti olmayan kuruluşların mevduatıdır.
Ticaret Bankalarının Yurt İçinden Sağladıkları Kredi Kaynakları: a)Bankalararası Para Piyasası b)Reeskont Kredileri c)Alınan Nakdi Teminatlar d)Çeşitli Fon Kesintileri e)Borçlu Cari Hesapların Alacak Bakiyeleri f)Borçlu ve Alacaklı Hesapların Faiz Hesaplama Zamanlamasındaki Farklılıklar g)Bloke Paralar h)Diğer Muhtelif Kaynaklar ı)Elektronik Bankacılığın Sonucu Biriken Mevduat Bakiyeleri
Kredi Türleri: 1)Vadelerine Göre: a)Kısa b)Orta c)Uzun Vadeli Kredi
2-Niteliğine Göre: a)Nakdi b)Nakdi Olmayan Kredi
3-Kredinin Veriliş Amac. Göre:a)İşletme Kredisi:Firmanın işletme sermayesi ihtiyacını karşılama için veril.
b)Donatım Kredisi: Teçhizat alımları, yenileme, kapasite genişletme vb. çalışmalar için verilir.
c)Yatırım Kredisi: Yeni yatırımlar veya mevduat yatırımları genişletmek için verilir.
4-Güvence Açısından:a)Güvenceli krediler b)Güvencesiz Krediler
5-İzin Yerine Göre: a)Şube Yetkisinde Olanlar b)Otorize Krediler: G.Müdür, Y.Kurulu Kredi Komitesi ve Y.Kurulunun izni ile açılır. Şube yetkisini aşan miktarlardaki kredilerdir.
6-Konusuna Göre: a)Ticari b)Sanayici c)Tarım d)Dış Satım ve Dış Alım e)Konut f)Tüketici Kredileri
7-Kredi Kaynağına Göre: a)Banka Kaynaklı b)Reeskont c)Dış Kaynaklı Krediler
***Türkiye’de faaliyet gösterecek Ticaret Bankalarına zorunluluk getirilen ön şart A.Ş. olmak zorunluluğu
Bankaların Vereceği Kredi Limitleri:Gerçek veya Tüzel Kişilere özkaynaklarının %25’inden fazlasını veremez.Bankanın vereceği toplam kredi miktarı özkaynaklarının en çok 8 katı olabili.
TMSF.:Nihai amacı bankayı iyileştirdikten sonra 3.kişilere devretmektir.
BDDK: Tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korumak ,bankaların özel finans kurumlarının piyasa disiplini içinde sağlık etkin ve rekabet edilebilir bir yapıda işleyişine uygun ortamı yaratarak ülke ekonomisine katkıda bulunmak üzere kurulan kurumdur. BDD.Kurulu ise 1’i başkan 1’i 2. başkan olmak üzere 7 üyeden oluşur. Karar organıdır.
Bankalar Yeminli Murakıplar Kurulu: Bankaların denetlenmesinden kurum bünyesinde başkana bağlı olarak çalışan bankalar yeminli murakıpları kurulu sorumludur. Vergi inceleme yetkisine sahiptirler.
ÜNİTE 11 KALKINMA VE YATIRIM BANKALARI
Kalkınma Bankası: Bir ülkenin kalkınma hamlesinde yani sanayileşme çalışmalarında gerekli olan kaynakları yatırımcı firmalara sağlayan ihtisas bankalarıdır.
Yatırım Bankası: (Batı Literatüründe) Sermaye pazarının birincil kesiminde anonim ortaklıkların çıkaracakları menkul kıymetlerin ihracına aracılık etme amacıyla kurulmuş finansal kuruluştur. (Finans Literatüründe)Sanayi işletmelerinin orta ve uzun vadeli çalışma ve duran varlık yatırımları için gerekli kredileri sağlayan bankalardır.Banka değil aracı kurumdur.
Kalkınma Bankalarının Temel görevi; Gelişme aşamasında olan ülkeler ile bölgeler ve sektörlere orta ve uzun vadeli finans kaynağı aktarmaktır. Mevduat kabul etmezler, Sermaye şirketi statüsünde kurulur, hisse senetlerini satarak sermayesini oluşturur,
Tevsii Yatırımı:İşletmelerin mevcut üretim kapasitelerini artırmak üzere yaptıkları genişleme yatırımları.
Fizibilite Raporları:Yapılacak yatırımın ekonomik,teknik ve mali açıdan uygunluğunu ortaya koyan çalış.
Risk sermayesi : İşletmelere özellikle ilk kuruluş aşamasından büyüyüp halka açılıncaya kadar gerekli olan sermayenin karşılanmasına yönelik fonlardır. Kalkınma Bankaları 3 Grupta İncelenir:
1-ULUSLARARASI KALKINMA BANKALARI: Bu alanda tek Dünya Bankası (IBRD)’dır. 2.Dünya savaşından sonra 1944’te Bretton Woods’da 44 ülke tarafından, Avrupa ülkelerine mali destek sağlamak amacıyla kurulmuş, 1946’da çalışmaya başlamış. Dünya Bankası Grubunun içindeki kuruluşlar:
a)Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD):Günümüzde temel misyonu gelişmekte olan ülkelerde açlıkla savaşmak,onlara okul, sağlık merkezi, su, elektrik vs. çalışmaları için fon sağlamak.
b)Uluslararası Finans Kurumu (IFC-1956): Az gelişmiş ülkelerde özel sektöre finansal destek sağlar.
c)Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA-1960): Gelişmekte olan ülkelere kredi sağlar.
d)Çok Taraflı Yatırım ve Garanti Ajansı (MIGA-1985): Uluslar arası açılan kredilerin oluşturduğu ülke riskini karşılamak amacıyla kurulmuştur.
e)Uluslar arası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi (ICSID):Yabancı yatırımcılarla yatırım yapılan ülke arasındaki anlaşmazlıkları çözmek üzere kurulmuştur.
2-BÖLGESEL KALKINMA BANKALARI: a)Avrupa Yatırım Bankası Grubu (EIB):AB.nin bir finans kuruluşu olarak üye ülkelerin entegrasyonuna, dengeli kalkınmalarına ve uyumlu ekonomik, sosyal yapıya kavuşmalarına katkıda bulunmak amacıyla kurulmuştur.
b)Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD-1991): Bankanın amacı; Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra kurulan merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerinde demokratik çerçevede faaliyet göstermeye başlayan özel sektör firmalarına finans kaynağı sağlamaktır.
c)İskandinav Yatırım Bankası (NIB): Danimarka, İzlanda, Finlandiya, İsveç ve Norveç tarafından kuruldu. İskandinav ülkelerinde özel ve kamu sektörü içindeki firmalar ve kuruluşlara uzun süreli kredi v.
d)Asya Kalkınma Bankası Grubu (ABD-1966): 63 üye ile Asya-Pasifik Bölgesinde açlıkla mücadele amacı ile kurulmuş, bölge insanının yaşam seviyesini yükseltmeye odaklanmıştır.
e)İslam Kalkınma Bankası Grubu (ISDB-1975): 55 üyesi var. Üye ülkelerin ve Müslümanlara ait yörelerin ekonomik ve sosyal gelişmelerini hızlandırmak amacıyla şeriat kurallarına uygun kaynak sağl.
f)Afrika Kalkınma Bankası Grubu (ABD-1964): 77 ülke tarafından kurulmuş, 1966’da faaliyete başlamış. Çok uluslu bölgesel kalkınma bankasıdır. Kurucuları; Afrika, Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa ve Aska kıtasındaki ülkeler. Amacı; bölgedeki üye ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmesine katkı sağl.
g)Amerikalılararası Kalkınma Bankası (IDB-1959): 20 üye ile kurulmuş ve bugün 46 üyeye ulaşmış. Amacı; Latin Amerika ve Karaib ülkelerinin ekonomik ve sosyal kalkınmalarına destek olmak amacıyla o ülkelere çok yönlü finansman desteği vermektir. 26 Latin ve Karaib ülkesine kaynak sağlar.
h)Uluslararası Ekonomik İşbirliği Bankası (IECB): Amacı; Doğu Bloğu çözüldükten sonra oluşan ülkelerin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmak.
3-ULUSAL KALKINMA BANKALARI: Ülke içinde faaliyet gösterirler, Devlet kuruluşu olarak veya özel sektörce kurulabilirler, amaçları kamuya veya özel sektör firmalarına uzun süreli kredi vermek, kaynakları sermayeli ile yurt içi ve dışından sağladıkları kredilerdir, her ülkenin yasalarına göre kurulur.
TÜRKİYE’DE KALKINMA VE YATIRIM BANKACILIĞI:İlk Kalkınma Bankası 1925’de Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur. 1933’te Belediyeler Bankası (1945’de İller Bankası olmuştur.) 1987’de Türkiye İhracat Kredi Bankası (Türk Eximbank); 1975’de DESİYAB (1988’de T.Kalkınma Bankası olmuştur.) Bu üç bankanın da sermayeleri kamuya aittir.
İLK ÖZEL KALKINMA BANKASI: 1950’de Dünya Bank. desteğiyle Türkiye Sınai Kalkınma Bankasıdır.
***Ülkemizde Kalkınma ve Yatırım Bankalarının yurtiçinden kredi sağladıkları tek kurum MERKEZ BANKASIdır. Dış Kredi Kaynakları ise Dünya Bankası ve Bölgesel Kalkınma Bankalarıdır. Kalkınma Bankaları mevduat toplayamazlar.A.Ş. olarak kurulması zorunlu olduğu için TTK.ya tabidirler.
TÜRKİYE’DE FAALİYET GÖSTEREN KALKINMA BANKALARI:
1-Türkiye Kalkınma Bankası (DESİYAB) 2-Türkiye İhracat Kredi Bankası(Eximbank) 3-Türkiye Sınai Kalkınma Bankas(TSKB): En fazla pay oranı T.İş Bankasına aittir.
ÜNİTE 12 ÖZEL FİNANS KURUML., SOSYAL GÜVENL. KURUML. VE SİGORTACILIK
Özel Finans Kurumu: Dini nedenlerle faiz almak istemeyen kişilerin finansman ihtiyaçları için, tasarruflarını değerlendirmeleri ve modern bankacılık hizmetlerinden yararlanmaları, Arap kaynaklı sermayenin ülkeye çekilmesi amacıyla faizle çalışan bankalara alternatif kurulmuştur. Hammurabiye dayanır. KDV’ye tabidir. Tamamen Reel Sektörü fonlarlar, Cari hesapları değerlendirme yöntemleri farklıdır, Faizli enstrümanlar yoktur. Mal mübayası yaparlar.
Kuruluşu: BDD’nın en az 5 üyesinin aynı yöndeki kararıyla verilir. Ayrıca faaliyet izni almalıdır.
Fon Toplama Faaliyetleri: 1-Özel Cari Hesaplar: İstenildiği her an kısmen veya tamamen geri çekilebilen vadesiz hesaplardır. Sahiplerine herhangi bir getiri ödenmez, havale işlemleri, çek ve senet tahsilatı yapılır, hesaptan para çekme hesabın açıldığı para cinsiyle olur.
2-Katılma Hesapları : Kar ve zarara katılma esasına göre açtırılan hesap sahibine önceden belirlenmiş sabit bir getiri taahhüdünde bulunulmayan hesaplardır. 30,90,180,360 ve daha uzun vadeli açılır. Üretim desteği; finansal kiralama, kar zarar ortaklığı gibi yöntemlerdir. Elde edilen karın yüzde 20’si alıkonup diğer yüzde dağıtılır.Anaparanın hesap sahibine aynen geri ödenmesi garanti edilmez.
3-Finansal Kiralama:Taşınır ve taşınmaz malların F.Kiralama Kanunu hükümleri çerçevesinde kiralanm.
4-Mal Karşılığı Vesaikin Alım-Satımı
Fon Kullandırma Yöntemleri : 1-Üretim Desteği 2-Bireysel Finansman Desteği 3-Kar/Zarar Ortaklığı Yatırımı 4-Mal karşılığı vesaikin alım satımı
Ülkemizde Faaliyet Gösteren ÖFK’lar:a)Albaraka Türk b)Anadolu Finans c)Asya Finans d)Family Finans e)Kuveyt Türk Finans Kurumu.(T.Finans Kurumu Albaraka ve Anadolu Finans birleşimi ile oluşt.)
Güvence Fonu: Özel finans kurumlarında özel cari ve kar-zarara katılma hesaplarında toplanan tasarrufların güvence altına alınması amacıyla özel finans kurumları birliği bünyesinde kurulan fondur.
Güvence Fonu Kaynakları:a)Güvence Primleri b)Zamanaşımına uğrayan hesap, emanet ve alacak c)Kurucuların sermaye olarak yüzd 10’u tutarında yatırdıkları sisteme giriş payı d)Devre konu olan hisse senedi tutarının yüzde’i e)Adli ve idari para cezaları f)Güvence fonu mevcudunun gelirleri g)Sair Gelir.
Kurumsal Yatırımcılar: Küçük yatırımcıların tasarruflarını toplayarak ,kabul edilebilir risk,getiri maksimizasyonu,vade uyumu amaçlarına uygun olarak yatırım yapan ihtisaslaşmış finansal kurumlardır. Kurumsal Yatırımcılar bireylerin yatırımlarını toplayarak verimli yatırımlara kanalize eder. a)Sigorta Şirketleri b)Sosyal Güvenlik Kurumları c)Yatırım Fonları d)Yatırım Ortakları e)Portföy Yönetim Şirketleri gibi kurumlar, kurumsal yatırımcılardır.
Sosyal Güvenlik: Halkın işsizlik ,hastalık,yaşlılık,ölüm sebebiyle geçici veya sürekli olarak kazançtan mahrum kalması nedeniyle düşeceği fakirliğe karşı genel tedbirler sistemidir. Özellikleri:1)Devlet tarafından kurulur, devletin gözetimi ve denetimi altındadır. 2)Sigortalılık zorunludur 3)Primle finanse edilir ve finansaman iştirak zorunludur 4)Çalışma hayatında olanları ve geliri olanları kapsar 5)Ödenen primlerle sağlanan sosyal güvenlik garantisi arasında ilişki vardır 6)Uzun vadeli sigorta kollarında, sigorta yardımlarından faydalanma belir bir süre sigortalı olmaya ve prim ödemiş olmaya bağlıdır. 7)Kamu hukuku ağır basar.
Türkiye’de Sosyal Güvenlik Rejimi: 1-Primli Sosyal Güvenlik Rejimi:a)S.Sigorta Kuruluşları:SSK-Emekli Sandığı-Bağkur b)Tamamlayıcı Sigorta Sandıkları: OYAK-Amele Birliği c)Özel Sigortalar
2-Primsiz Sosyal Güvenlik Rejimi:a)Kamu Sosyal Güvenlik Harcamaları b)Sosyal Hizmetler c)Sosyal Yardımlar d)Sosyal Hizmetler ve Gönüllü Kuruluşlardan oluşur.
1-EMEKLİ SANDIĞI:1950 yılında kuruldu, Kurumun gelirleri ile giderleri karşılanamasa Hazinece karşılanır. GELİRLERİ:a)Faaliyet Gelirleri:İştirakçilerden kesilen kesintiler ve kurumlardan alınan karşılıklar b)Faaliyet Dışı Gelirler: İşletme gelirleri, iştiraklerden kar payları, faiz gelirleri
GİDERLERİ: a-Faaliyet Giderleri: Emekli aylığı ödemeleri, evlenme ikramiyeleri, emekli sandığı yardımları, toptan ödemeler b-Faaliyet Dışı Giderler: İşletme giderleri ve verilen banka faizleridir.
2-SSK.:1946’da kuruldu. Hizmet akdiyle çalışanlar için. 1992’den beri açık vermektedir.Hazine tarafından
Aktif/Pasif oranı : Prim ödemeyen çalışanların ,aylık yada gelir alanlarla sağlık hizmetlerinden yararlanan ancak prim ödeme dönemi sona eren kaç kişiyi finanse ettiğini gösterir(çalışıp prim ödeyen aktif,emekli olan pasiftir.)Sigortacılıkta aktüeryal dengenin sağlanmasında en önemli konudur.
Aktüer: İstatistik ve olasılık hesapları ile sigorta rizikolarını ve primlerini hesaplar.
3-BAĞ-KUR: Belirli bir prim karşılığında devlet eliyle esnaf sanatkarlar ve bağımsız çalışan vatandaşların
sosyal güvenliklerini sağlamak adına 1971 de kuruldu.
4-OYAK: 1961’de kuruldu. En etkin kuruluştur. MSB’ye bağlıdır.
Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminin Sorunları: a-Aktif/Pasif sigortalı oranının yetersizliği
b-Sosyal güvenlik sistemine yapılan olumsuz siyasi müdahaleler.
Bu Sorunlar Sonucu:a) Sosyal Güvenlik Kurumlarının finansman açıkları artar b)Hizmet Kalitesi Düşer c)Finansal sisteme destek olmak yerine yük oluştururlar
Prim: Rizikoya iştirak payıdır (sigortalının ödediği paradır)
Reasürans: Sigorta şirketlerinin kendilerini aşan kısmını başka bir sigorta şirketlere devretmesidir.
Konservasyon: Sigorta işletmesinin devredemediği kendinde kalan tutardır.
Restrosesyon: Reasürans işletmesinin üstlendiği riskleri bir başka reasüröre devretmesidir.
Koasürans: Tek bir riski birden fazla sigorta şirketinin üstlenmesidir.(jeran öncülük yapar)
Sedan: Riski devreden sigorta işletmesi
Jeran: Koasürans işlemine öncülük yapan işletmedir.
Sigortacılığın Mikro İşlemleri: a)Dayanışma organizasyonu b)Girişimcilerin kararını olumlu etkiler c)Girişimcilerin daha ucuz fiyattan yatırım sermayesi bulmalarını sağlar d)Girişimciye kredi olanakları sağlar e)Sigorta sayesinde riskleri için fon tutulması yerine yatırıma yönlenmelerini sağlar.
Makro İşlemleri: a)Tasarruf kaynağı oluşturur b)Sosyal ekonomik çöküntü ve kaybı önler c)Sosyal refahı artırır d)Vergi kaynağı oluşturur e)Ekonomi içinde sektör oluşturur f)Uluslararası ekonomik ilişkiler ve ticaretin gelişmesini sağlar
Türkiye’de Uygulanan Sigorta Türleri: 1)Kasko Sigortası: 2)Konut Sigortası (Ana teminat yangın teminatıdır) 3)Zorunlu Trafik Sigortası 4)Zorunlu Deprem Sigortası (DASK) 5)Sağlık Sigortası 6)Yıllık Hayat Sigortası 7)Seyahat Sigortası 8)Ferdi Kaza Sigortası
***Ülkemizde bireysel emeklilik ile ilgili yasa 7 Ekim 2001’de yürürlüğe girmiştir.
***Ülkemizde bireysel emeklilik şirketleri Hazine Müsteşdan; ödenmiş sermayesi en az 10Trilyon, 3 yıl içinde 20 Trilyona yükseltmek ve en az 100.000 katılımcıya hiz.ver.kapasite olmak kaydıyla izin almalılar.
ÜNİTE 13 SERMAYE PİYASASINDA KAMUYU AYDINLATMA
Belirsizlik Koşulları: Geleceğin objektif olasılıklarla tahmin edilememe koşullarıdır.
Risk Koşulları: Geleceğin objektif olasılıkla bilinebilmesi koşullarıdır.
Firma Dışı Bilgiler: Genel ekonomik durum ve sektörel durumla ilgili bilgilerdir. Bunlar;GSMH, Sınai endeksi,dış ödemeler dengesi, enflasyon, faiz oranlar vb. Bu bilgiler ülkemizde; DİE.,DPT,Hazine Müsteşarlığı ve Merkez Bankası tarafından yatırımcının kullanımına sunulur.
Kamuyu Aydınlatma İlkesi: Sermaye Piyasasında yatırım yapmak isteyenlerin kararlarını sağlıklı bir biçimde alabilmesi için işletmeyle ilgili ve ekonomik bilgileri açıklamaya denir.
Bu Bilgiler 2’ye ayr:a1)Kantitatif (Rakamsal) Olmayan Bilgiler: a)Firmaların geleceğe ilişkin plan-ları b)Büyük ortakl. ve yönetic. Moral durumu c)Firmanın Sektördeki yeri d)Ürettiği mal ve hizm. Vb.
2)Kantitatif (Rakamsal) Bilgiler: a)Bilanço b)Gelir Tablosu c)Kar Dağıtım Tablosu d)Nakit Akış Tablosu e)Proforma Tablo (Bütçeler)’dir.
***Firmalar bu bilgileri kamuya açıklaması için MKB. ve yasa ile S.Piyasasını denetleme görevi verilmiş organa vermek zorundadırlar. Kantitatif bilgiler periyodik olarak dış (bağımsız) denetimden geçmeli.
Türkiye’de Kamuyu Aydınl.:1)Kamuyu Gerektiğinde Aydınlatma: a)Halka açık A.Ş.lerin yeni M.K.
ler çıkarması b)Vekâleten oy kullanma c)Şirket Devralma d)Çağrı yolu ile hisse toplanması. e)Ortaklığın mali yapısında ve ortaklarda değişiklik olması f)Duran varlık alım-satımı g)Y.Kurulu üyeleri, G.Müdür ve sermayenin yüzde 10’ndan fazlasına sahip ortakların şirket, hisselerine ait alım satımlarının şirket sermayesinin yüzde 1’ine ulaşması h)Bağımsız Denetim kuruluşunun çekilmesi veya sözleşmesinin feshi.
2)Kamuoyu Periyodik Olarak Aydınlatma: M.K.leri kurul kaydına alınmış bir A.Ş.’nin, mali tablolarını, bunlara ilişkin raporları, periyodik olarak, belirlenmiş şekil ve esaslara, GKGMİ. ve standartlarına uymak suretiyle düzenlenerek kamuya sunulmasıdır.
***Kamunun zamanında yeterli ve doğru olarak aydınlatılmasını sağlamak amacıyla, her türlü mali tablo ve raporların standartlarını tespit etme görevi ve hangi ortaklıkların hangi denetim türüne tabi olacağını belirleme görevi SPK.’nındır.
Denetleme Raporu Türleri: 1)Olumlu Rapor: Ortaklıkların ve yardımcı kuruluşların mali durum ve faaliyet sonuçlarının 2499 sayılı kanun çerçevesinde gerçeği yansıttığının tasdik edilmesidir.
2)Olumsuz Rapor: 2499 sayılı kanuna göre mali durum ve faaliyet sonuçlarının gerçeği yansıtmaması
3)Şartlı Rapor: Mali tablolarda güvenilirliği bozmayacak aksaklıkların var olduğunu ifade eder.
Denetim Türleri: 1)Sürekli Denetlemeer yıl yapılan denetleme 2)Özel Denetim
.K.lerini halka arz etmek için SPK’ndan izin talep eden ortaklar ile 2499 s.Kanun ile kapsamında olup da birleşme, devir ve tasfiye durumunda bulunan kuruluşların denetlenmesi 3)İsteğe Bağlı Denetleme
ış denetleme kapsamın dışında olan ortaklıkların denetlenmesidir.
İçeridekilerin Ticareti: Şirket bilgilerini, kamuoyuna duyurulmadan öğrenme olanağı olan bireyin M.K.leri satın almak veya elindeki M.K.leri satmak suretiyle kar elde etmesi veya zararını azaltmasıdır.
ÜNİTE 14 ULUSLARARASI PARA VE SERMAYE PİYASALARI
Uluslararası Finansal Piyasa: Ulusal fonların yabancılar tarafından veya yabancı fonların yerliler tarafından kullanıldığı piyasadır. Temel fonksiyonu; sınır ötesi fon akımlarına imkan sağlamaktır.
Yurtiçi (Yerel)Piyasa: Bir finans.işlemin iki tarafının da aynı ülkede yerleşik kişi ve kuruml. oluşmasıdır.
Uluslararası Piyasa: Taraflardan birinin yabancı bir ülkede oturması veya bunların iş merkezlerinin başka bir ülkede olmasıyla oluşan piyasadır.
Kıyı Ötesi (off shore) Piyasa: Fon alışverişinin yabancılardan yabancılara olduğu piyasadır. Lüksembur, Bahamalar, Bahreyn, Cayman Adaları gelişmiş kıyı ötesi piyasalardır.
Uluslararası Finansal Piyasaların Gelişme Nedenleri:1970’lerin başından itibaren gelişmeye başladı.
a)Ekonomik İstikrarsızlık b)Belirsizliğin Artması c)Yeni Finansal Ürünlerin Gelişmesi d)Bilgisayar ve İletişim Teknolojilerinin Gelişmesi
ULUSLARARASI FİNANSAL PİYASA TÜRLERİ: A-Uluslararası Para Piyasaları
1)Eurodolar veya Europara Piyasası: Europara=Kendi ülkesi sınırları dışında işlem gören paradır.
Eurodolar Piyasası: Bir ulusal paranın, o paranın ana ülkesi dışındaki piyasadır. 2.Dünya Savaşından sonra ortaya çıkan, 1960’lardan sonra hızla gelişen piyasadır. İşlemler telefon ve teleksle yapılır,bankalar bu piyasanın en önemli kurumudur, asıl müşterileri u.arası şirketlerdir, Bu piyasa; Avrupa Piyasası, ABD. ve Kuzey Amerika Piyasası, Uzakdoğu ve Asya Piyasası, Ortadoğu Piyasası ve Karayip Piyasası olmak üzere 5 grupta toplanır. Bu piyasa; 1920’li yıllarda ABD.dolarının Berlin ve Viyana’daki bankalara mevduat olarak yatırılması ve kredi olarak verilmek amacıyla yerel para birimlerine dönüştürülmesiyle ortaya çıkmıştır. Eurodolar Piyasasının Gelişmesinin Nedenleri: a)Politik ve kurumsal faktörler b)ABD’nin ödemeler bilançosu açıkları c)ABD firmalarının uluslararası özellik kazanması d)Petrol fiyatlarındaki artışlar e)ABD’deki yasal düzenlemelerdir.
2)Eurokredi
a)Değişken faizlidir b)LİBOR faiz oranı esas alınır c)LİBOR üzerine, vadeye, kullanılan paranın cinsine ve alıcının riskine bağlı olarak faiz farkı eklenir. d)Genelde kısa vadelidir. e)Krediler yüklenici grubu veya bankalar sendikasyonu tarafından sağlanır f)Kredi sendikasyonu; riski dağıtmak ve büyük tutarda kredi vermek için oluşturulur g)Bu piyasalarda alcıların kredibilitelerinin yüksek olması, işlem tutarının büyük olması ve yasal kısıtlamaların olmaması nedeniyle faiz marjı düşüktür.
3)Euro Borç Senetleri: Yabancı ülke parasına bağlı olarak çıkarılmış eurodolar piyasasında satışa sunulan borç araçlarıdır.
4)Euro Finansman Bonoları: Bir başka ülkenin parasına bağlı olarak çıkarılan kısa vadeli M.Kıymettir.
Kıyı Bankacılığı: Ülke dışından toplanan fonların yine o ülke dışında kullandırılmasını amaçlayan ve mali, hukuki kolaylık sağlayan merkezlerde yapılan bankacılık türü. İkiye ayrılır
a)Kâğıt Merkezler: Kıyı bankacılığın fiilen yapılmadığı
b)Fonksiyonel Merkezler: Kıyı Bankacılığının her türlü işlemlerinin fiilen yapıldığı merkezlerdir. Londra, Zürih, Paris, Frankfurt, Newyork, Hong-Kong bunlara örnektir. Türk bank.kıyı bank.için KKTC.yi seçmiştir.
Euro Tahvil: Bağlı olduğu paranın kullanıldığı ülkede ve çıkaran kurumun ülkesinde satışına izin verilmeyen tahvillere denir.
Uluslararası tahvil türleri:a)Sabit faizli uluslar arası tahvil b)Değişken faizli uluslararası tahvil c)Hisse senedine dönüştürülebilir uluslar arası tahvildir.
Depo Sertifikası: Yabancı hisse senetlerini temsilen çıkarılan ve hisse senetleriyle aynı hakları sağlayan
Menkul kıymettir.
İMKB Uluslararası Pazar: Yabancı borçlanma araçlarının ve yabancı şirketlerin hisse senetlerinin depo sertifikası şeklinde işlem gördüğü pazardır. 1977’de faaliyete geçmiştir.
***IMKB Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasasında kesin alım-satım işlemleri (Bankalar ve aracı kurumlar yapar) ve Repo-Ters Repo (sadece Bankalar yapar) İşlemleri yapılır.
Alıntı