Halife, Hz. Muhammed'in halefi ve kendisinden sonra, yerine kaim olmak itibarı ile, islam camiasının en yüksek reisinin unvanı'dır. Ancak Hz. Muhammed kendisinden sonra görev alacak halifenin beli edilme biçimini açıkça tanımlamadığı gibi, Kur’an’da bu konuda açık bir hüküm söz konusu değildir. Hz. Muhammed'in ölümünden sonra müslümanlar halifelik sorunuyla ciddi şekilde yüzleşmişlerdir.

Hz. Muhammed’in hastalığı esnasında Hz. Ali yanında çıkınca, amcası Abbas b. Abdulmuttalib, Hz. Ali’nin elinden yakalayarak söyle buyurur: Sen, Hz. Muhammed’in yanına git ve ona halife kimde olacağını sor. Şayet halife bize aid ise bunu Hz. Muhammed’in sağlığında bilelim. Şayet bizden başkasına aid ise bunuda öğrenelim ve biz ona söyleriz hakkımızda vasiyyete bulunur deyince, Hz. Ali şöyle buyurur: Şayet biz halifelik işini Hz. Muhammed’e soracak olursak, o'da bunu bizden men edecek olursa iyi bilki Hz. Muhammed’in vefatından sonra halk ebediyyen bize halifelik vermeyecektir. Allah’a yemin ederim ki, bunu Hz. Muhammed’e ebediyen sormayacağım. Hz. Muhammed’in fefatı üzerine Hz. Abbas, Hz. Ali’ye: Elini uzat, sana biat edeyim; beni görecek halk da biat edecektir, dediyse de Hz. Ali bu teklifide kabul etmedi. Kaynak: Sahih-i Buhari, hadis No: 1667 D.İ.B.Y. Tarih-i Taberi, c.2, sa.526 E.O.Y. Siret-i ibn-i Hişam, c.4, sa.409 A.Y. İbnü’l-Esir El-Kamil, c.2, sa.294 B.Y.

Ebü Bekir'in halife seçilmesi tarih kaynaklarda şöyle nakletmektedir: M.8 haziran 632 pazarzesi günü Hz. Muhammed'in ölümü üzerine, Ensar taifesi, beni Saide sakıfesınde (gölgeliği) toplanarak Hazrec kabilesinin reisi olan Sa’d b. Ubade’yi kendi aralarından halife tayin etmişlerdi. Bu haber Ebü Bekir’e ulaşınca, Ömer b. Hattab ile Ebü Ubeyde b. Cerrah’yi yanına alarak beni Said’in evine gidip toplantiya katıldılar. Toplantıda söz alan Ebü Bekir onlara: Bu ne oluyor?, diye sorunca, Ensardan bir kaç kişi: Bizden bir emir, sizden de bir emir olsun, dediler. Tekrar söz alan Ebü Bekir şunları söyledi: Artık Arab’ın kadim bedeviyet hayatı ve her kabilenin bir emir ile idaresi zamanı geçtiğini ve müslümanların yanlız bir devlet reisinin idaresi altında toplanmaları zaruri olduğunu izah ettikten sonra, bizden emir, sizden vezir olur. Çünkü halife kureyş kabilesinden olmak gerek. Şimdi siz halifelikten elinizi çekin. Ben Ömer b. Hattab ile Ebü Ubeyde b. Cerrah’yi tavsiye ediyorum. İşte bunlardan birisine biat ediniz, dedi. Ensar taifesi, Ebü Bekir’in bu konuşması üzerine şöyle dediler: Hz. Ali’den başkasına biat etmeyiz. Çünkü o, Hz. Muhammed’in amcasının oğludur, damadıdır ve Hz. Muhammed’e ondan yakını yoktur, dediler. Bu sırada Ömer b. Hattab söz alarak Ebü Bekir’e şöyle dedi: Ya Ebü Bekir! Bu işe sen hepimizden layıksın, deyip Ebü Bekir’e biat ediverdi. Arkasında diğer müslümanlar da biatta bulundular. Böylece Ebü Bekir'i halife seçtiler. Bütün bunlar olurken Hz. Ali, Hz. Muhammed’in techiz ve defin işleri ile meşkul idi. Hz. Ali, eşi Fatima vefat edinceye kadar, Halife Ebü Bekir’e biat etmedi. Fatima’nın vefatından sonra ona biat ettiği rivayet edilir. Kaynak: Sahih-i Buhari, c.11, sa.29-30 D.İ.B.Y. Tarih-i Taberi, c.3, sa.5-7 E.O.Y. Siret-i ibn-i Hişam, c.4, sa.412-419 A.K. İbnü’l-Esir El-Kamil, c.2, sa.298-304 B.Y.

ÖMER B. HATTB'IN HALİFE SEÇİLMESİ


M. 634 senesi halife Ebu Bekir'in vefatı ile sonuçlanan hastalığı sırasında halk kendisinden sonraki halife adayını belirlemek istemişlerdi. Halife Ebü Bekir de onlara Ömer b. Hattab'ı tayin etmiş'idi. Halifelik Ömer b. Hattab’a intikal edince, Hz. Ali, büyük bir hayal sukütuna uğradığı söylenebilir. Halife Ömer b. Hattab vurulup vaziyeti ağırlaşınca halk: Ya Ömer, yerine bir halife tayin etmezmisin? Halife Ömer: Bu işi, şu altı kişiden başka layık ve müstahak bir kimseyi bulamıyorum. Bunlar Ali b. Ebü Talib, Osman b. Affan, Abdurrahman b. Avf, Sa’d b. Ebü Vakkas, Zübeyr b. Avvm ve Talha b. Ubeydullah; diye adlarını saydı. Halife Ömer defnolunduktan sonra, onun vasyeti üzerine altı kişilik şüra heyeti toplandı. Müzakere neticesinde beş kişi itifak edip, Abdurrahman b. Avf, Osman b. Affan’ı halife seçtiklerini ilan ederek ona biat ettiler. Osman b. Affan’nın halife seçimi üzerine Hz. Ali şöyle der: Bize karşı dayanışmanız sadece bu güne mahsus değildir; deyip toplantıda ayrılmıştı. Kaynak: Sahih-i Buhari, c.9, sa.360-361 D.İ.B.Y. Tarih-i Taberi, c.3, sa.140-144 E.O.Y. İbnü’l-Esir El-Kamil, c.3, sa.70-80 B.Y.