Sen Semahı Oyunmu Sanarsın ?
Semah Bir Oyunmudur Ki Konserlerde,Televizyonlarda,Kliplerde,Dügünler,Egl encelerde...Dönülsün!!!
Alevi-Bektaşi klasiklerinden ve geçmişteki uygulamalardan esinlenerek günümüze bilimsel bir bakış açısı getirmek daha akıllıca olmalıdır. Mevlevilikteki 'semâ' ile eş anlamda kullanılan 'semah', cem ayinlerinde saz ve nefes eşliğinde dönülerek yapılan bir zikr halidir. Alevi ve Bektaşiler, cem törenlerinde Zakirin çaldığı bağlamayla coşar ve yine onun okuduğu nefeslerle coşarak sema' ederler."Semahla anlatılmak istenen, her şeyin merkezinde Allah'ın olduğudur. Semah oynanmaz, dönülür. Çünkü semahta ana tema dönmedir. Bu dönme, hem kişinin kendisinde, hem de çevresi ile olan bağlantısında söz konusudur. Kişi kendi ekseni etrafında döndüğü gibi, diğer dönenlerle birlikte de bir yörüngede döner. Bu yörüngenin simgesel merkezinde ise, Tanrı vardır. Bu dönüş, kişiyi benliği dışına taşıyarak semada ve zeminde olan cümle yaratılmışlarla bütünleştirerek Yüce Yaratıcı olan Allah'a ulaştırmayı amaçlar." (Mahmut Riyat Bakır, Tasavvufi Bir Kavram Olarak Cem, s.137)
Bedri Noyan Dedebaya göre: "Semâ' deveran adlarıyla raksın esas karakteri, ruhani oluşu, yani kutsal oluşudur. Nefsani duygularla, şehvet hisleriyle karışmış oyunlarla zerre kadar ilgisi yoktur. Gönülden gelen aşk dolu bir esin, adeta bir vahiy ile ruhun aslına, yani Allah'a kavuşmak istercesine yücelme çabasıdır. İnsanın kalıbından dışarı taşıp göğe doğru ağmasıdır. Geldiği asli ruha, asıl aleme doğru yücelmesidir." (Dr. Bedri Noyan Dedebaba, Bütün yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik, IV. Cilt, s.690-691)
Cem Vakfı Alevi-İslam Din Hizmetleri başkanı Ali Rıza Uğurlu kitabında konuyu şöyle değerlendiriyor: "Semah oyun değildir. Kulun miracıdır. O miraç cem evlerinin dışına taşınmamalıdır. Taşınılırsa ne olur? Oyun olur, işte dinlerini oyun yapanlara Kur'an-ı Kerim'in yanıtı: Dinlerini oyun ve eğlence haline getirmiş, dünya hayatı kendilerini aldatmış olanları bırak da o Kur'an ile öğüt ver."(A Rıza Uğurlu, Aşk-ı Muhabbet, s.203)
Alevi/Bektaşilikte de zikr esnasında taliplerde olağan dışı haller vuku bulabilir. Öyle bir an gelir ki, aşk ve vecd haliyle kişi bir anda raksetmeye başlar. İşte böyle bir noktada, mürşidin rehberliğinde topluca kalkılıp ilahi raksetmenin adıdır semah. Cûşa gelip kendinden geçmiş taliplere ve ibret nazarıyla bakılması için diğer taliplere Dede tarafından "Hakk için ola, seyir için olmaya" denilmesinin anlamı da budur. Seyyid Nizamoğlu, şöyle ifade eder bu duyguları: "Ben dertliyim derdim vardır/ Ya ben nice dönmeyeyim/ Her dem işim ah-u zardır/ Ya ben nice dönmeyeyim./ Aşk odu yürekte yanar/ Beni gören mecnun sanar/ Gök yüzünde ay gün döner/ Ya ben nice dönmeyeyim."
Hacı Bektaş Veli hazretleri de buyurur ki; "Haşa ki semahımız oyuncak değildir/ ilahi bir aşktır, salıncak değildir /Her kim ki semahı bir oyuncak sanır/ mümin diye namazı kılınacak değildir." Hacı Bektaş Velî, Allah aşkının, insandaki şevk, zevk ve gönül içindeki ateş gibi duyguların vücûda yayılmasına sebep olduğunu ve bu duyguları harekete geçirdiğini anlatmaktadır. Allah dostluğu için olan bu hareketin, helâl olduğunu ifade etmektedir.
Şeyh Safî Buyruğu'nda tâliblerin ağzından; "şimdi zikir meclislerinde sûfîler vecd ve semah ederler. Hazreti Rasûl veya ashâbı veya tâlibinden hiç kimse semah ettiler mi?" sorusu sorularak şöyle cevap verilmektedir: "Bu semah ki, sûfîler arasında ve zikir meclislerinde olmuştur." Semah sırasında gönül, ruh ve akılda yaşanacak değişiklikler de şöyle îzah edilmektedir: "Semah, gönülde tesir bıraktıktan sonra etkisi dimağa ulaşır. Akla haber verir. İlhâma benzer bir muhabbet hasıl olur. Gözlerinden yaşlar akar. Böylece semahın tesiri rûha erişir. Ruh öyle bir hale gelir ki, kalb geldiği âleme yeniden pervâz eder (uçar). O an, tâlibten irâdesiz medih ve feryadlar kopar. Bu semah, Allah'ın rahmet'ini celbeder." Semah sırasında dervişin dönmesi, değirmen oluğundan su akarken değirmen taşının dönmesine benzetilmiştir. Dervişin gönlüne boşalan, "İlahi aşk"tır. Şeyh Safî Buyruğu'nda hevâ ve hevesten yapılan semah, gerçek semah olarak kabul edilmemektedir. Semah öyle olmalıdır ki, derviş semah esnasında ateş içinde olsa yanmamalı, su üzerinde olsa batmamalıdır.
Semah sırasında okunan gülbânk de, semahın vecd halinde yapılan hareketler bütünü olduğu konusunda fikir vermektedir: "Bismillah bismi Şâh Allah Allah! Semahlarınız dergâh-ı Bârî'de kabul ola. Gittiğiniz semahlar, yapılan zikirler ve cümle hizmetler kabûl ola. Allah, cümle kusûr ve günahlarımızı bağışlaya. Doğru yoldan ayırmaya, Şeytan'ın şerrinden, kötünün mekrinden, münâfığın fenâlığından koruya..."
Hz. Mevlana semahı; sol ayağın merkeze alınıp sağ ayakla 72 milletin gönlünün tavaf edildiği bir pergele benzetir. Bir beytinde ise, semah yapan canı kolları kanatlaşmış bir kuşa benzeterek insanın bu suretle Tanrı ile hemhal olduğunu ifade eder: "Kolları kanat olmuş da can uçuşur canana/ Ayaklar basmaz olur yükselince meydana/ Kainatı görürsün çerağların nurunda/ İnsan varır Tanrı'ya, Tanrı varır insana."
Pir Sultan Abdal; bütün kainatı bir çarkıfelek'e benzetip sema' ettiğini, bunu gören nice aşıkların da meydana gelerek erkânı-yolu sürdüğünü şöyle ifade eder: "Çarh-ı felek sema' urup dönmede/ Talib olan mürşidinden kanmada/ Yüreğime bir od düştü yanmada/ Yanar ya Muhammed Ali çağırır./ Nice aşık bu meydanda derildi/ Erenler erkânı yolu sürüldü/ uhammed Ali'nin kadri bilindi/ Diller ya Muhammed Ali çağırır."
20.yüzyıl Bektaşi Babalarından ve şairlerinden olan Haydarî'ye göre bu tür ritüeller Hakk'ın erenlerle muhabbetine vesiledir. Cem'deki bu sohbet-muhabbet ve zikirlerle kişi bir katreyken ummana kavuşur: "Allah ile nasıldır dost sohbeti/ Gel bizim tekkeye mihman ol da gör / Hakk'ın erenlerle var muhabbeti/ Sen bizim meydana kurban ol da gör. /Dârına ber-dâr ol Hak erenlerin/ Sırrına serdar ol son peygamberin/Bendesi ol Şah-ı Merdan Haydar'ın/ Hakk'a katreyken sen umman ol da gör."
Sonuç olarak söylemek gerekirse: cem törenlerinin önemli ritüellerinden biri olan ve ibadetin önemli bir rüknu sayılan semah, bazılarının zannettiği gibi folklorik bir gösteri değildir. Semah, cem töreninde seyr-i süluk içersinde ilahi vecd ve coşku halinde yapılmalıdır. Bunun dışında, oyun ve eğlence yerlerinde başka amaçlara hizmet ettirilmesi inanca karşı saygısızlıktır. Alevilik/Bektaşilik tarihine bakıldığında, semah her zaman cem sırasında yapılmıştır. Bugün de öyle olmalıdır. Aksi takdirde inancın önemli bir erkânı yara alıp ayağa düşürülmüş olur.
Alıntı